DIASKEDASI.INFO

Στις 18 Νοεμβρίου έκανε πρεμιέρα στο Από Μηχανής Θέατρο η θεατρική διασκευή της αριστουργηματικής νουβέλας του μεγάλου αμερικανού συγγραφέα Χέρμαν Μέλβιλ (Μόμπυ Ντικ, 1851)  “Μπάρτλεμπυ ο γραφιάς” σε διασκευή και σκηνοθεσία Σοφίας Φιλιππίδου σε συμπαραγωγή της Εταιρείας Θεάτρου Συν-Επί (+,Χ) με τη Λυκόφως. Η θεατρική διασκευή έγινε πάνω στη μετάφραση του Μένη Κουμανταρέα (ο οποίος είχε και την υψηλή εποπτεία).  
Ο Μπάρτλεμπυ, ο γραφιάς ενός δικηγορικού γραφείου στη Γουόλ Στριτ του 19ου αιώνα, είναι η κωμική, φευγάτη ιστορία ενός λιγνού, χλωμού, μοναχικού, ήρεμου και ανυπάκουου άντρα, που βρήκε τη συνταγή για να τρελάνει τους πάντες!

Τί  εκφράζει η παράλογη ιστορία του παράξενου Μπάρτλεμπυ που «προτιμά να μην»; Την ιδέα της πολιτικής ανυπακοής, την ειρηνική επανάσταση ή την παθητική αντίσταση; Την  εικόνα του ίδιου του Χέρμαν Μέλβιλ και κάθε συγγραφέα, που βρίσκεται μπροστά στο δίλημμα να συνεχίσει να γράφει προσπαθώντας να ικανοποιήσει το κοινό του ή να ακολουθήσει τον προσωπικό του δρόμο, μακριά από τη δημοφιλία και την επιτυχία; Η μήπως ο αινιγματικός Μπάρτλεμπυ είναι ένας άνθρωπος δίχως ιδιότητες, απ’ αυτούς που έχει πολλούς να επιδείξει ο εικοστός αιώνας: Ενας ήρωας του Κάφκα, μια μορφή από τα τελευταία έργα του Μπέκετ ή από τα μυθιστορήματα του Σκαρίμπα και τα θεατρικά έργα του Ιονέσκο;

Παίζουν: οι Κώστας Καζανάς, Σήφης Πολυζωίδης, Άκης Λυρής, Αλέξανδρος Ιορδανίδης, Ορέστης Μαυρόπουλος και η Σοφία Φιλιππίδου που έχει αναλάβει τον ρόλο του Μπάρτλεμπυ, του σιωπηλού και αινιγματικού αντιγραφέα ενός δικηγορικού γραφείου, που ανατρέπει πλήρως τη ζωή όλων.

Συμπαραγωγή: Εταιρεία Θεάτρου Συν-Επί (+,Χ) – Λυκόφως.

Η Ταυτότητα της Παράστασης
Mετάφραση: Μένης Κουμανταρέας
Θεατρική διασκευή – Σκηνοθεσία: Σοφία Φιλιππίδου
Σκηνικά – Κοστούμια: Νίκος Αναγνωστόπουλος
Φωτισμοί: Eβίνα Βασιλακοπούλου
Βοηθός σκηνοθέτη: Μαίρη Φραγκιαδάκη
Φωτογραφίες: Σταμάτης Αμπάτης

Υπόθεση της θεατρικής παράστασης
Ένας αξιοσέβαστος και επιτυχημένος δικηγόρος, προσλαμβάνει τον Μπάρτλεμπυ ως γραφέα, ενώ απασχολεί ήδη στο γραφείο του, στη Γουόλ Στριτ, δύο άλλους γραφείς και έναν μικρό για όλες τις δουλειές. Όπως διαπιστώνει ο εργοδότης του, “Κατ´ αρχάς ο Μπάρτλεμπυ, σαν ένας άνθρωπος λιμασμένος από καιρό γι’ αντιγραφή, κατάπινε λαίμαργα τα έγγραφα μου. Νύχτα και μέρα δε σήκωνε κεφάλι, αντιγράφοντας με το φως της μέρας και κάτω από το φως των κεριών."

Όταν όμως ο δικηγόρος ζητάει από τον Μπάρτλεμπυ να τον βοηθήσει στην αντιπαραβολή ενός εγγράφου, εκείνος αρνείται ευγενικά με την απλή φράση "θα προτιμούσα όχι". Σταδιακά με την παράδοξη ανοχή του εργοδότη, που αδυνατεί να αντιδράσει, ο Μπάρτλεμπυ  "πελιδνά άμεμπτος, θλιβερά σεβαστός, αθεράπευτα μόνος", θα εγκατασταθεί μόνιμα στο δικηγορικό γραφείο χωρίς να προσφέρει καμία υπηρεσία, χωρίς να μιλάει σχεδόν καθόλου, χωρίς καλά-καλά να τρώει.

Ο αφηγητής – δικηγόρος, παλινδρομώντας μεταξύ οργής και ευσπλαχνίας, λογικής και συναισθήματος, δεν θα καταφέρει ποτέ να τον απομακρύνει από εκεί, αντιθέτως  θα μετακομίσει ο ίδιος το γραφείο του σε άλλο κτίριο αφήνοντας τον Μπάρτλεμπυ στη μοίρα του, την οποία πληροφορούμαστε στο τέλος του έργου.

ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ: Από 18 Νοεμβρίου 2013
ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΙ ΩΡΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ:
Δευτέρα στις 21.30
Τρίτη στις 21.30
Τετάρτη στις 19.00

ΤΙΜΕΣ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ:
Κανονικό: 14 €
Φοιτητικό, ανέργων: 10 €
Κάθε Δευτέρα γενική είσοδος 10 €
ΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΚΗΝΗΣ: 56 άτομα

Από Μηχανής θέατρο
Ακαδήμου 13
Μεταξουργείο, Αθήνα
Τηλέφωνο ταμείου: 210-5231131

Περισσότερες φωτογραφίες από την θεατρική παράσταση Μπάρτλεμπυ ο γραφιάς

Λίγα λόγια για το έργο
Δημοσιευμένο ανώνυμα, το 1853 σε δυο συνέχειες σ’ ένα περιοδικό το διήγημα του διάσημου Αμερικανου συγγραφέα Χέρμαν Μέλβιλ (πιο γνωστού  σε μας απο το μεγάλο του μυθιστόρημα "Μόμπι Ντικ", 1851)  περιλήφθηκε σε μια συλλογή διηγημάτων του, που εκδόθηκε το 1856. Σήμερα κατατάσσεται ανάμεσα στα κορυφαία δείγματα του αμερικάνικου διηγήματος κι έχει εκτιμηθεί ως προάγγελος της λογοτεχνίας του Παράλογου.

Ο "Μπάρτλεμπυ ο γραφιάς, μια ιστορία της Γουόλ Στριτ", έχει μεταφερθεί τουλάχιστον τέσσερις φορές στον κινηματογράφο αλλά και στο θέατρο, τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Γαλλία. Το 1961 πάνω στο διήγημα αυτό οι Γουίλιαμ Φλάναγκαν και Τζέιμς Χίντον συνέθεσαν μια μονόπρακτη όπερα σε λιμπρέτο του Έντουαρντ Άλμπι.

Η μετάφραση του Μένη Κουμανταρέα πρωτοκυκλοφόρησε το 1984 απ’ τις Εκδόσεις "Οδυσσέας" με τον τίτλο "Μπάρτλεμπυ, ο γραφιάς. Κι άλλες τρεις ιστορίες". Αναθεωρημένη εκδίδεται απ’ τον Καστανιώτη το 2010 σε βιβλίο με τον τίτλο "Τρεις απόκληροι. Μπάρτλεμπυ, ο γραφιάς – Ο βιολιστής – Τζίμυ Ρόουζ".

Σημείωμα σκηνοθέτη
Είμαι τυχερή που ανακάλυψα (με κάποια καθυστέρηση έστω) τη "διάσημη" και μυστηριώδη νουβέλα του Χέρμαν Μέλβιλ "Μπάρτλεμπυ ο γραφιάς" (στην παρουσίαση του έργου στην Ελευθεροτυπία) το 2011 και γοητευμένη απο τον "πρωτότυπο" ήρωα του Μέλβιλ με τον τόσο ενδιαφέροντα και αιγματικό χαρακτήρα. Τον βρίσκω άκρως συμβολικό και  ανοιχτό σε πολλές ερμηνείες και παραπομπές.

Ακόμη πιο ευτυχής αισθάνομαι που γνώρισα από κοντά τον συγγραφέα κ. Μένη Κουμανταρέα και συνεργάστηκα μαζί του για τη διασκευή της νουβέλας πάνω στη δική του εξαιρετική μετάφραση.

Μεγάλη χαρά και ασφάλεια  νοιώθω ακόμη με τον θίασο των άξιων ηθοποιών- συνεργατών μου και με τους παραγωγούς μου, τον παραγωγό της Λυκόφως Γιώργο Λυκιαρδόπουλο και τον Καλλιτεχνικό Διευθυντή της Εταιρείας Θεάτρου Συν-Επί (+,Χ) Άκι Βλουτή για την εμπιστοσύνη που μου έδειξαν.

Απο κει και πέρα το έργο μας το θεατρικό πλέον, δεν απομακρύνεται απο το ύφος της νουβέλας παρά μόνο για να αναδείξει την θεατρικότητά της.

Έτσι έχουμε  το κωμικό στοιχείο της αρχής του έργου με τους γραφιάδες Τσιμπίδα και Διάνο και τον ονειροπόλο Πιπέρη (το παιδί για όλες τις δουλειές) που κινούνται στα όρια μιας μπεκετικής κλοουνερί, να μετατρέπεται με αδιόρατο τρόπο σε δραματικό και τον ήρωα πρωταγωνιστή Μπάρτλεμπυ, να γίνεται από ένας φυγόπονος "τσαρλατάνος", μιά τραγική μορφή.

Ενας ισχνός χλεμπονιάρης, πάμπτωχος γραφέας της Γουόλ Στρητ ο Μπάρτλεμπυ με την αντισυμβατική συμπεριφορα του μεταφέρει μια υπαρξιακή (καφκική) αγωνία στον κοινωνικά και οικονομικά ίσχυρο προϊστάμενό του και στην ορθολογική κοινότητα, που τον περιβάλλει, και ο ίδιος με την παράλογη συμπεριφορά του οδηγείται στην τραγική κατάληξη… Από αυτό το  παράδοξο προκύπτει και το κωμικό στοιχείο του έργου και μ’ αυτόν τον τρόπο το "παράξενο ον" ή "πράγμα" Μπάρτλεμπυ, γίνεται ένας μακρινός εφιάλτης, που στοιχειώνει το δικηγορικό γραφείο και την ψυχή του δικηγόρου της Γουόλ Στρητ και  η αλλόκοτη συμπεριφορά του  Μαινάδα που τον καταδιώκει..

Η απάντησή του (σε κάθε παρότρυνση ή διαταγή να αναλάβει τις ευθύνες της εργασίας του) "θα προτιμούσα όχι", μοιάζει απο τη μια μεριά με μια αμετακίνητη και συνειδητή θέση, αλλά ταυτόχρονα είναι  και το απόλυτο κενό, η πλήρης μοναχικότητα, η εγκατάλειψη και η αδιαφορία για οτιδήποτε συμβαίνει γύρω του.

Το ναι και το όχι  η άρνηση για ζωή και η κατάφαση άνευ όρων  δύο μορφές με την άνεση των κόμικς εισχωρούν η μια στην άλλη, έλκονται και απωθούνται, σαν δυνάμεις που κρατούν και χωρίζουν τον εαυτό σε μέρη.

Αυτά είναι τα μυστήρια και γοητευτικά στοιχεία του έργου που μας ελκύουν και μας δίνουν δύναμη και χαρά για δημιουργία και σ’ αυτά θα στηρίξουμε το στήσιμο της παράστασης μας.
Σοφία Φιλιππίδου

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα Χέρμαν Μέλβιλ (1819 – 1891).
Εμβληματικός αμερικανός συγγραφέας, γνωστός για τα μυθιστορήματά του με θέματα από την ανοιχτή θάλασσα, από τα οποία ξεχωρίζει το αριστούργημά του "Μόμπι Ντικ" (1851).
Ο Χέρμαν Μέλβιλ (Herman Melville) γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη την 1η Αυγούστου 1819. Ήταν το τρίτο από τα οκτώ παιδιά μιας οικογένειας που καταγόταν από τους πρώτους Σκώτους και Ολλανδούς αποίκους της Νέας Υόρκης. Οι πρόγονοί του είχαν διακριθεί κατά την Αμερικανική Επανάσταση και είχαν αναπτύξει σπουδαία δράση στον σκληρό ανταγωνισμό. Μετά τη χρεωκοπία του έμπορου πατέρα του Άλαν Μέλβιλ (1830) και τον θάνατό του (1832), ο νεαρός Χέρμαν αναγκάστηκε να βγει στη βιοπάλη. Μπάρκαρε σ” ένα εμπορικό καράβι, που έκανε τη διαδρομή μεταξύ Νέας Υόρκης και Λίβερπουλ και δούλεψε ως καμαρότος. Η πρώτη του δουλειά και η επαφή του με τη θάλασσα αποτέλεσαν τον πυρήνα του μυθιστορήματός του "Ρέντμπερν" (Redburn: His First Voyage, 1849).

Το 1835 γράφτηκε στη Σχολή Κλασσικών Σπουδών του Όλμπανι και το 1837 δούλεψε ως γραφιάς και δάσκαλος. Ο Μέλβιλ ήταν κατά βάση αυτοδίδακτος. Οι ιστορίες της Βίβλου με τις οποίες μεγάλωσε αποτέλεσαν τη βάση της μόρφωσής του, που συμπληρώθηκε από τη μελέτη του για τον Σέξπιρ. Η αποτυχία του να βρει μια σταθερή απασχόληση και η τυχοδιωκτική του φύση τον ώθησαν να μπαρκάρει και πάλι τον Ιανουάριο του 1841 ως ναύτης στο φαλαινοθηρικό Ακούσνετ. Τον Ιούλιο του 1842 το πλοίο του αγκυροβόλησε στα νησιά Μαρκέζας του Νότιου Ειρηνικού. Οι περιπέτειες του Μέλβιλ στην περιοχή αυτή έγιναν το θέμα του πρώτου του μυθιστορήματος "Typee" (1846) ή "Περιπέτειες στη χώρα των κανιβάλων", όπως αποδόθηκε στα ελληνικά.

Στην πραγματικότητα, ο Μέλβιλ ναυτολογήθηκε τον Αύγουστο του 1842 στο αυστραλιανό φαλαινοθηρικό Λούσι Αν. Το περιστατικό μιας ναυτικής ανταρσίας στην οποία ο Μέλβιλ έλαβε μέρος και τις περιπέτειες που ακολούθησαν αποτελεί το θέμα του επόμενου βιβλίου του "Omoo" (Όμου), γραμμένο σε εύθυμο τόνο το 1847.

Στις 4 Αυγούστου 1847 ο Μέλβιλ παντρεύτηκε την Ελίζαμπεθ Σο, κόρη του Λέμιουελ Σο, προέδρου του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Μασαχουσέτης και παιδικού φίλου του πατέρα του. Το ζεύγος Μέλβιλ απέκτησε τέσσερα παιδιά (δύο αγόρια και δύο κορίτσια).

Το 1850 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά του "White-jacket" (Τα άσπρα αμπέχονα), στο οποίο περιγράφει τη ζωή του πάνω σ’ ένα πολεμικό πλοίο και κατακρίνει τις βαρβαρότητες και ιδιαίτερα το μαστίγωμα, το οποίο συνηθιζόταν τότε στα σκάφη του αμερικανικού ναυτικού. Η κριτική επαίνεσε το βιβλίο και τη θαρραλέα στάση του, η οποία βρήκε ισχυρή πολιτική υποστήριξη.

Το ζεύγος Μέλβιλ αγοράζοντας ένα αγροτόσπιτο στο Πίτσφιλντ της Μασαχουσέτης, γνώρισε και συνδέθηκε στενά με τον διάσημο συγγραφέα Ναθάνιελ Χόθορν (Άλικο Γράμμα). Σ΄αυτόν αφιέρωσε ο Μέλβιλ το "Μόμπι Ντικ", το οποίο εκδόθηκε στις 18 Οκτωβρίου 1851 στο Λονδίνο κι ένα μήνα αργότερα στις ΗΠΑ.

Ακολούθησαν και άλλα έργα του, όπως ο "Πιερ" (Pierre, 1852), ένα έντονα αυτοβιογραφικό έργο, που θεωρήθηκε ανήθικο, ο "Χαφιές" (The Confidence-Man, 1857), μια απελπισμένη σάτιρα για μια Αμερική διεφθαρμένη από τα ευτελή όνειρα του κόσμου του εμπορίου. Ήταν και το τελευταίο του μυθιστόρημα που εκδόθηκε εν ζωή. Εκτός από μυθιστορήματα, ο Μέλβιλ έγραψε και διηγήματα, από τα οποία ξεχωρίζουν τα "Μπάρτλεμπυ, ο γραφιάς" (Bartleby, the Scrivener: A Story of  Wall Street, 1853) με ατμόσφαιρα που θυμίζει Κάφκα και "Μπενίτο Σερένο" (Benito Cereno, 1855), που επικεντρώνεται σε μια εξέγερση σκλάβων πάνω σ΄ένα ισπανικό πλοίο.

Το 1878 εξέδωσε ένα ποίημά του με 16.000 στίχους σχετικά με την επίσκεψή του στους Αγίους Τόπους. Ο Χέρμαν Μέλβιλ πέθανε στις 28 Σεπτεμβρίου 1891 στη Νέα Υόρκη από καρδιακή διαστολή. Τα βιβλία του είχαν σχεδόν ξεχαστεί απ΄όλους. Μόνο αργότερα, το 1920, ανανεώθηκε το ενδιαφέρον το κοινού για τα έργα του Μέλβιλ. Σήμερα αναγνωρίζεται πλέον ως ένας από τους πιο διάσημους Αμερικανούς συγγραφείς και το βιβλίο του "Μόμπυ Ντικ" θεωρείται ένα από τα καλύτερα έργα του κόσμου.