DIASKEDASI.INFO

Νέλλυ
η πρώτη Ελληνίδα φωτογράφος

Η Έλλη Σουγιουλτζόγλου-Σεραϊδάρη,η πρώτη Ελληνίδα φωτογράφος, υπήρξε μία από τις μεγαλύτερες φωτογράφους διεθνώς.

Στις αρχές του 20ου αιώνα κατάφερε να μπει και να καταξιωθεί σ’ έναν χώρο που – για εκείνη την περίοδο - θεωρείτο ανδροκρατούμενος.

Με «όπλα» της τη φωτογραφική μηχανή, το έμφυτο ταλέντο, την οξυμένη αντίληψη, την υψηλή αισθητική, το άσβηστο πάθος και την ανεξάντλητη αγάπη για τη φωτογραφία, έφτασε τα όνειρα της, τα κατέκτησε και μέχρι και σήμερα, δεν έχει σταματήσει να θαυμάζεται η τέχνης της.  

Κόρη εύπορου Έλληνα, του εμπόρου Χρήστου Σουγιουλτζόγλου, γεννήθηκε στις 23 Νοεμβρίου του 1899 στο Αϊδίνη της Μικράς Ασίας.

Σε ηλικία 20 ετών έζησε την καταστροφή του Αϊδινίου. Ήταν  Ιούλιος του 1919, και όλη η οικογένεια εγκατέλειψε το πατρικό σπίτι για να εγκατασταθεί στη Σμύρνη.

Λίγο καιρό μετά – και καθώς η σχέση της με την τέχνη ήταν πάντοτε ιδιαίτερη – αποφάσισε να ταξιδέψει στη Δρέσδη της Γερμανίας για να κάνει σπουδές στη μουσική και τη ζωγραφική. Το Σεπτέμβρη του 1922, κι ενώ βρισκόταν ακόμα στο εξωτερικό, μαθαίνει τα τραγικά νέα για τη μεγάλη καταστροφή της Σμύρνης. Η οικογένειά της, που καταστράφηκε οικονομικά, μετοίκησε στην Ελλάδα.

Αυτό, αυθόρμητα, της γέννησε την ευθύνη πως έπρεπε να αφήσει τη μουσική και τη ζωγραφική, και να αναζητήσει ένα άλλο επάγγελμα, πιο πρακτικό, το οποίο θα της προσέφερε όχι μόνο επαγγελματική αποκατάσταση αλλά και οικονομική ανεξαρτησία. Έτσι, επέλεξε τη φωτογραφία, για την οποία ήδη έτρεφε αγάπη και διέθετε κλίση.

Στη Δρέσδη, παρακολούθησε μαθήματα κι έμαθε τα μυστικά της τέχνης δίπλα στους κορυφαίους για εκείνη την εποχή Ευρωπαίους φωτογράφους, τον Ούγκο Έρφουρτ και τον Φραντς Φίλντερ. Πέρα από τα τεχνικά μέρη, εμβάθυνε ακόμα περισσότερο στις έννοιες και τη φιλοσοφία της φωτογραφίας, τόσο που θα τη βοηθούσαν αργότερα να γίνει από τους πρωτοπόρους στο χώρο. Ολοκλήρωσε τις σπουδές της στη Γερμανία το 1924 και αποφάσισε να εγκατασταθεί μόνιμα στην Ελλάδα, όπου βρισκόταν ήδη και η οικογένειά της.

Κατά την εγκατάστασή της στην Αθήνα, άνοιξε το 1925 το πρώτο της επαγγελματικό στούντιο στην Ερμού. Έχοντας υψηλής ποιότητας φωτογραφικό εξοπλισμό, άρχισε να εργάζεται επάνω σε πορτραίτα διασήμων και μή της εποχής, αντιμετωπίζοντας όλους με τον ίδιο σεβασμό κι ενδιαφέρον, ενώ πραγματοποιούσε κι εκθέσεις. Το αποτέλεσμα της δουλειάς της ήταν τέτοιο, που δεν άργησε να εξαπλωθεί η φήμη της, καθιερώνοντάς την ως την καλύτερη φωτογράφο των Αθηνών.

Μετά από τέσσερα χρόνια, το 1929, παντρεύτηκε τον πιανίστα Άγγελο Σεραϊδάρη, με τον οποίο αγαπήθηκαν αληθινά και βαθιά.

Από τη συνεργασία της με το Υπουργείο Πολιτισμού - ως επίσημη φωτογράφος του - προέκυψε μία σειρά από εξαιρετικές θεματικές ενότητες, για πολλές από τις οποίες έπρεπε να ταξιδεύει.

Ο σύζυγος της, που της ήταν απόλυτα αφοσιωμένος και την αγαπούσε ουσιαστικά, αποφάσισε να αφήσει τη μουσική για να μπορεί να τη συνοδεύει στα επαγγελματικά της ταξίδια. Όμως, μαζί της έμαθε την τέχνη της φωτογραφίας τόσο καλά, που στη συνέχεια έγινε σπουδαίος φωτογράφος και ο ίδιος.

Στη διάρκεια της επαγγελματικής της πορείας, είχε την τύχη να φωτογραφήσει μεγάλα πολιτιστικά γεγονότα όπως οι Β’ Δελφικές Εορτές το 1930, ύστερα από πρόταση  της Εύας και του Άγγελου Σικελιανού, και οι Ολυμπιακοί Αγώνες το 1936 στο Βερολίνο. Μάλιστα, οι φωτογραφίες της από τις Δελφικές Εορτές κυκλοφόρησαν και σε καρτ ποστάλ και αυτό συντέλεσε στο γνωρίσει ο κόσμος στο εξωτερικό γι’ αυτό το σπουδαίο γεγονός.

Η Αθήνα του μεσοπολέμου και οι πρόσφυγες
Η Αθήνα της ασκούσε μεγάλη γοητεία. Με το φακό της, «αποτύπωσε» την ατμόσφαιρα της πρωτεύουσας κατά την περίοδο του μεσοπολέμου, τις παλιές παραδοσιακές γειτονιές, τη  γραφική από τότε Πλάκα, αλλά και τους Μικρασιάτες πρόσφυγες με το βλέμμα τους να «μιλάει» επάνω στα πορτραίτα της, για τον πόνο του ξεριζωμού και τη δυστυχία που βίωσαν.     

Η ύπαιθρος και οι άνθρωποί της
Στα σημαντικά της έργα, συγκαταλέγεται και η θεματική ενότητα για τη ζωή στην ελληνική επαρχία.

Η Nelly’s ταξίδεψε σε όλη την Ελλάδα με σκοπό να καταγράψει με το φακό της την καθημερινή ζωή, τον βίο και τα επαγγέλματα των ανθρώπων της υπαίθρου, επαγγέλματα που εξαφανίστηκαν με το πέρασμα των χρόνων ή άλλαξαν μορφή.

Πρόκειται για ένα έργο με ιστορική και λαογραφική σπουδαιότητα, καθώς μπορούμε σήμερα να γνωρίζουμε – πέρα από τα συγγράμματα – και «οπτικά» για εκείνη την περίοδο.  

Η ίδια είχε πει χαρακτηριστικά, «Όταν γνώρισα την Ελλάδα και είδα τις τόσες ομορφιές της, σε κάθε μου βήμα έβλεπα και έναν πίνακα μπροστά μου».

Η γυναίκα και οι ρόλοι της, ήταν κάτι που τη συγκινούσε ιδιαίτερα. Χαρακτηριστικές, έως σήμερα, είναι οι φωτογραφίες της που υμνούν τη γυναίκα και τους ρόλους της. Η μητέρα, η σύζυγος, η αριστοκράτισσα, η εργαζόμενη, η αγρότισσα. Η γυναίκα. Είτε επρόκειτο για την αστή ή μεγαλοαστή γυναίκα, είτε για τη γυναίκα της υπαίθρου. Στην επαρχία απαθανάτισε στιγμές γυναικών που ζούσαν ζωή με σκληρή δουλειά κοντά στη φύση, ενώ κατέγραψε ήθη κι έθιμα του ελληνικού τόπου. Είναι χαρακτηριστικές οι φωτογραφίες της με γυναίκες που φοράνε παραδοσιακά ενδύματα, που έχουν στάμνες γεμάτες νερό στον ώμο, στα χωράφια να σπέρνουν ή να θερίζουν.  

Ο χορός της φωτογραφίας
Σημαντικός σταθμός στην καριέρα της ήταν οι φωτογραφίες χορού, με τις οποίες ασχολήθηκε αρκετά χρόνια. Όμως, μέσα από αυτή τη θεματική ενότητα, εκτός από την επιτυχία, έρχεται αντιμέτωπη και με ένα σκάνδαλο που ξέσπασε όταν φωτογράφησε την πρίμα μπαλαρίνα της Opera Comique Μόνα Πάιβα και την Ουγγαρέζα χορεύτρια Nikolska να χορεύουν ημίγυμνες με αραχνοΰφαντα πέπλα  μπροστά από τον Παρθενώνα. Οι αντιδράσεις ήταν πολλές κι έντονες τότε, και μόνο ο καλλιτεχνικός κόσμος στάθηκε με το μέρος της.

Τα αρχαία αγάλματα
Η αρχαία Ελλάδα αποτελούσε πηγή έμπνευσης για τη Nelly’s.  Όχι μόνο φωτογράφησε αρχαία ελληνικά μνημεία, αλλά και – επί πολλά έτη – επιδόθηκε στη μελέτη των αρχαίων αγαλμάτων. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να προκύψει μια σειρά τύπου «κολάζ», με την οποία έκανε σύγκριση των σύγχρονων Ελλήνων με τα αγάλματα αρχαίων θεών και ιστορικών προσώπων, ώστε να αποδείξει τη συνέχεια των χαρακτηριστικών της ελληνικής φυλής.  

Τα χρόνια στη Νέα Υόρκη
Όταν ξέσπασε ο Β΄ Π.Π., η Nelly’s βρισκόταν στις ΗΠΑ μαζί με το σύζυγό της. Μη μπορώντας να επιστρέψουν, αναγκάστηκαν να παραμείνουν εκεί για περίπου 27 χρόνια. Κι εκεί, όμως, δεν έμεινε φωτογραφικά άπραγη. Άνοιξε στούντιο και συνέχισε να φωτογραφίζει. Από τη μία, η αρχιτεκτονική φωτογραφία και το φωτορεπορτάζ, με τα οποία κατέγραψε στιγμές από την οικοδόμηση της Νέας Υόρκης, αποτύπωσε τις πλατείες της και την κίνηση στους δρόμους. Από την άλλη, δεν εγκατέλειψε τα πορτραίτα. Φωτογράφισε εξέχουσες προσωπικότητες, ενώ ακολούθησε η έγχρωμη και η διαφημιστική φωτογραφία.

Στη Νέα Υόρκη, άρχισε από το μηδέν την καριέρα της και γρήγορα – με το ταλέντο, τη σεμνότητα και το πάθος για την τέχνη της – κατάφερε να καταξιωθεί κι εκεί. Μεγάλα περιοδικά δημοσίευαν τις φωτογραφίες της, ενώ ακολούθησαν βραβεία και τιμητικές διακρίσεις για το έργο της.

Η επιστροφή στην Ελλάδα
Η Nellys, επέστρεψε οριστικά στην Ελλάδα το 1966 και μαζί με το σύζυγό της κι εγκαταστάθηκαν στη Νέα Σμύρνη. Η ίδια αποσύρθηκε από τη φωτογραφία, αλλά μέχρι και τα βαθιά γεράματα μιλούσε με απέραντη αγάπη για αυτήν.

Το μεγαλύτερο μέρος του φωτογραφικού αρχείου της αποφάσισε να το δωρίσει στο Μουσείο Μπενάκη. Για το συνολικό έργο της, τιμήθηκε με το παράσημο του Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος, καθώς και με το Βραβείο Γραμμάτων και τεχνών της Ακαδημίας Αθηνών.  

Για την ίδια και το έργο της έχουν γραφτεί πολλά άρθρα και αφιερώματα, έχουν εκδοθεί αρκετά λευκώματα με φωτογραφίες της, ενώ έχει κυκλοφορήσει και η αυτοβιογραφία της. Πέθανε στις 17 Αυγούστου του 1998, αφήνοντας πίσω της ένα έργο ανεκτίμητης ιστορικής και φωτογραφικής αξίας.