DIASKEDASI.INFO

Μάτα Χάρι

Το όνομα Μάτα Χάρι (στα ινδονησιακά «ήλιος») ήταν ψευδώνυμο της Ολλανδής Μαργαρίτα Τσέλε (πλήρες όνομα Margaretha Geertruida "Grietje" Zelle MacLeod, 7 Αυγούστου 1876 - 15 Οκτωβρίου 1917) που υπήρξε σπουδαία χορεύτρια ινδικών χορών, εταίρα, αλλά και φημισμένη κατάσκοπος στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η Μαργαρίτα Τσέλε είχε παντρευτεί αρχικά τον λοχαγό του ολλανδικού αποικιακού στρατού Ροδόλφο ΜακΛάουντ, τον οποίο αργότερα διαζεύχθηκε. Στη συνέχεια επέστρεψε από τις Ολλανδικές Ινδίες στην Ευρώπη, όπου άρχισε να εμφανίζεται στα σημαντικότερα κοσμικά κέντρα διασκέδασης στο Παρίσι καθώς και σε άλλες πρωτεύουσες της Ευρώπης, ως Ινδή χορεύτρια με το όνομα Μάτα Χάρι.

Έχοντας ολλανδικό διαβατήριο, λόγω της ουδετερότητας της χώρας, μπορούσε σ΄ όλη τη διάρκεια του πολέμου να μετακινείται ελεύθερα από τη μία χώρα στην άλλη.

Τελικά το 1917 συνελήφθη από τους Γάλλους με την κατηγορία του διπλού κατασκόπου κατά συρροή, προσάπτοντας της ευθύνες για το θάνατο 50.000 Γάλλων στρατιωτών.

Τελικά καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε στις 15 Οκτωβρίου 1917, στην περιοχή της Βιγκένας.

Σύμφωνα, ωστόσο, με το συγγραφέα Russel Warren Howe η Τσέλε υπήρξε, πιθανότατα, θύμα σκευωρίας, καθώς πολλά από τα στοιχεία που παρουσιάσθηκαν στη δίκη της ήταν χαλκευμένα, ενώ αγνοήθηκαν άλλα, που ενδεχομένως θα οδηγούσαν στην αθώωσή της.

Νίκος Τσιφόρος

O Νίκος Τσιφόρος, ήταν ένας από τους πιο εξαίρετους σαν δημοσιογράφος, θεατρικός συγγραφέας, σεναριογράφος αλλά και σκηνοθέτης. (Αλεξάνδρεια Αιγύπτου, 27 Αυγούστου 1909 - Αθήνα, 6 Αυγούστου 1970)

Βιογραφία
Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Την πρώτη του επιθεώρηση την έγραψε σε ηλικία μόλις 16 ετών, για ένα θερινό θέατρο της Φρεαττύδας. Η προσπάθειά του δεν στέφθηκε με επιτυχία, ωστόσο ο ίδιος δεν απογοητεύτηκε.

Αρχικά, σπούδασε Νομική και Πολιτικές Επιστήμες στην Αθήνα, άσκησε την δικηγορία για μικρό χρονικό διάστημα, και εργάστηκε στο Ελεγκτικό Συνέδριο.

Μετά από δύο χρόνια παραιτήθηκε και ως το 1939 άλλαζε συνεχώς επαγγέλματα, αλλά συνέχιζε να γράφει, δημοσιεύοντας κείμενα του σε διάφορα έντυπα.

Στη θεατρική τέχνη πρωτοεμφανίστηκε κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής, με το θεατρικό έργο του «Η Πινακοθήκη των Ηλιθίων», το οποίο, το 1944, ανέβηκε από το θίασο Δημήτρη Χόρν και Μαίρης Αρώνη. Από τότε παίχτηκαν με επιτυχία πολλά θεατρικά έργα του, όπως: “Ο Κλέαρχος, η Μαρίνα και ο κοντός” και “Η Κυρία του Κυρίου”.

Πολλά έργα του μεταφέρθηκαν στον κινηματογράφο σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία, ενώ πολλά σενάρια έγραψε ο ίδιος και σκηνοθέτησε αρκετές ταινίες. Το πρώτο του κινηματογραφικό σενάριο το έγραψε το 1948 για την ταινία “100.000 λίρες” και την ίδια χρονιά πέρασε και στην σκηνοθεσία με την ταινία «Χαμένοι Άγγελοι» – με την Ειρήνη Παπά και την Σμαρούλα Γιούλη – η οποία σηματοδοτεί και την έναρξη της συνεργασίας του με την Φίνος Φίλμ.

Συνολικά έγραψε πάνω από 40 θεατρικά έργα και περισσότερα από 45 σενάρια, κάποια μόνος του και άλλα σε συνεργασία με τον Πολύβιο Βασιλειάδη, ενώ σκηνοθέτησε 17 ταινίες. Στην Φίνος Φίλμ σκηνοθέτησε 6 ταινίες από τις οποίες ξεχωρίζουν: «Ο Θησαυρός του Μακαρίτη» και η «Ωραία των Αθηνών», ενώ έγραψε το σενάριο για άλλες 12, μερικές από τις οποίες είναι από τις καλύτερες ελληνικές κωμωδίες, όπως: «Μια Tρελλή Tρελλή Οικογένεια» «Η Γυναίκα μου Τρελλάθηκε», «Ο Θόδωρος και το Δίκανο», «Ο Κατεργάρης», «Μια Ιταλίδα απ΄την Κυψέλη».

Παράλληλα, συνεργάστηκε με εφημερίδες και περιοδικά και έγραψε πολλά ευθυμογραφήματα, καταδεικνύοντας τα κακώς κείμενα της ελληνικής κοινωνίας. Χάρη στο ευρηματικό του χιούμορ και την ικανότητα του να ψυχογραφεί την ελληνική κοινωνία, γνώρισε μεγάλη επιτυχία και σαν πεζογράφος, σατυρίζοντας με απαράμιλλη ικανότητα τα ιστορικά γεγονότα.

Γνωστότερα και διαχρονικά δημοφιλή πεζογραφήματα του είναι: « Τα παιδιά της πιάτσας» και «Τα παλιόπαιδα τα ατίθασα».

Ο Τσιφόρος πέθανε στις 6 Αυγούστου 1970.

Συγγραφικό Έργο
Άνθρωποι και ανθρωπάκια
Βιβλικά χαμόγελα
Διηγήματα
Ελληνική κρουαζιέρα
Ελληνική μυθολογία
Εμείς και οι Φράγκοι
Εορταστικά
Η Αθήνα σήμερα - Κρουαζιέρες μέσα στην ιστορία
Η γυναίκα κουρσάρος
Η Ιστορία της Αθήνας
Η πινακοθήκη των ηλιθίων
Θεότρελα ρεπορτάζ
Ιστορία της Αγγλίας
Ιστορία της Γαλλίας
Ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών
Μίλων Φιρίκης
Ο Γκιούλιβερ στη χώρα των Γιγάντων - Ο Γκιούλιβερ στη χώρα των νάνων
Ο κόσμος κι ο κοσμάκης
Ο πρώτος Τσιφόρος
Ο σατανάς ινκόγνιτο
Οι μυστικές εταιρίες
Όμορφη Θεσσαλονίκη
Παραμύθια πίσω από τα κάγκελα
Σταυροφορίες
Στηβ το χαρούμενο κάθαρμα
Τα παιδιά της πιάτσας
Τα παλιόπαιδα τ' ατίθασα
Τα ρεμάλια ήρωες (ή Οι Κονκισταδόροι)
Τζιμ κακής ποιότητος
Το τυχερό μου αστέρι
Χρονογραφήματα

Κινηματογράφος - Σκηνοθεσία
Ο Κλέαρχος η Μαρίνα και ο κοντός (1960)
Τρεις κούκλες κι εγώ (1960)
Ο θησαυρός του μακαρίτη (1959)
Ο λεφτάς (1958)
Ο γυναικάς (1957)
Τρεις ντεντέκτιβς (1957)
Τσιγγάνικο αίμα (1956)
Γλέντι, λεφτά και αγάπη (1955)
Η ωραία των Αθηνών (1954)
Ο άνεμος του μίσους (1954)
Το ποντικάκι (1954)
Ο πύργος των ιπποτών (1952)
Το παιδί μου πρέπει να ζήσει (1951)
Έλα στο θείο (1950)
Τελευταία αποστολή (1949)
Χαμένοι άγγελοι (1948)

Η Ρίτα Σακελλαρίου ήταν Ελληνίδα λαϊκή τραγουδίστρια. Θεωρείται "η βασίλισσα" του λαϊκού τραγουδιού και αναγνωρίζεται ως μια από τις "μεγάλες κυρίες" του ελληνικού τραγουδιού εν γένει. (Χαμέζι Λασιθίου, 22 Νοεμβρίου 1934 - Αθήνα, 6 Αυγούστου 1999).

Η μητέρας της κατάγονταν από την Σμύρνη και ο πατέρας της από την Κάλυμνο.

Η μικρή Μαργαρίτα ουσιαστικά θα μεγαλώσει στις συνοικίες του Πειραιά, όπου έρχονται οι δικοί της αναζητώντας μια καλύτερη μοίρα.

Ο πατέρας της θα λάβει μέρος στην αντίσταση και τον τραγικό εμφύλιο που θα ακολουθήσει και το 1947 θα σκοτωθεί στην Κρήτη από παρακρατικούς (χίτες).

Η νεαρή Ρίτα παντρεύεται στα 15 της, γίνεται δυο φορές μητέρα, χωρίζει, δουλεύει μαζί με τη μητέρας στα Λιπάσματα, αργότερα μόνη της στου Παπαστράτου και μοιραία για βιοποριστικούς λόγους, αφού φίλοι κα γνωστοί αναγνωρίζουν ότι η φωνή της «τα λέει», μπαίνει στο κόσμο του τραγουδιού.

Η Σακελλαρίου απ’ το ξεκίνημα της πορείας, στις αρχές του ’60, στα κέντρα διασκέδασης και στη δισκογραφία ξεχώρισε για τις φωνητικές επιδόσεις, το μπρίο και την στιβαρή λαϊκή χαρακτηριστική ερμηνεία της. Κι όλα αυτά σε μια περίοδο που μεσουρανούσαν μεγάλες κυρίες του είδους σαν τις Καίτη Γκρέυ, Γιώτα Λύδια, Πόλυ Πάνου, Μαίρη Λίντα κ.ά.

Η Σακελλαρίου δεν μιμήθηκε καμία από αυτές και περίμενε υπομονετικά την κατάλληλη ευκαιρία, το κατάλληλο τραγούδι. Αυτό συνέβη το 1962 στην Music Box με το Στην Αγορά Του Πειραιά μια σύνθεση του Παναγιώτη Χρυσίνη - αδελφού του Στέλιου Χρυσίνη μέντορά της εκείνα τα χρόνια - με τον Αντώνη Κατινάρη στο μπουζούκι.

Την αμέσως επόμενη χρονιά συνεργάστηκε με το Γιάννη Παπαϊωάννου ερμηνεύοντας μια παλαιότερη δημιουργία του που είχε πρωτοτραγουδήσει η Σωτηρία Μπέλλου το 1950, το Ένας σατράπης θηλυκός. Οι πενιές εδώ είναι του Στέλιου Ζαφειρίου. Ακολούθησαν κι άλλες ηχογραφήσεις, κυρίως,  με τους Χρυσίνη και Παπαϊωάννου, αλλά και τον Βαγγέλη Σούκα, τον Σπύρο Κεφαλόπουλο, τον Γιάννη Πολυκανδριώτη, τον Στράτο Βαλλιάνο κ.ά. που την έκαναν γνωστή στο πλατύ κοινό και προετοίμαζαν σκαλοπάτι σκαλοπάτι, την έκρηξη που θα ακολουθούσε, το θρύλο της αμίμητης Ρίτας.

Σε αυτήν την περίοδο ξεχωριστή θέση ανάμεσά τους έχουν οι επανεκτελέσεις κλασικών επιτυχιών του Βασίλη Τσιτσάνη, του Γιώργου Ζαμπέτα, του Στέλιου Μακρυδάκη και Δημήτρη Γκούτη, όπου η Σακελλαρίου ντουμπλάρει τις πρώτες διδάξασες στην Columbia, Πόλυ Πάνου, Βίκυ Μοσχολιού και Καίτη Γκρέυ, σε παράλληλο χρόνο και με σεβαστά αποτελέσματα.

Επίσης ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στις συνθέσεις του Κώστα Καπνίση: Μην ερωτεύεσαι το Σάββατο και Φέρτε μου μπουζούκια σε στίχους Κώστα Πρετεντέρη και Γιάννη Ιωαννίδη αντίστοιχα. Η πρώτη παρουσιάστηκε στην ομώνυμη ταινία του Βασίλη Γεωργιάδη με πρωταγωνιστές τους Δημήτρη Παπαμιχαήλ και Ντανιέλ Λοντέρ και η δεύτερη στο κινηματογραφικό έργο του Κώστα Στράντζαλη, Αγνή Και Ατιμασμένη, με τους Ανδρέα Μπαρκουλη και Γκέλυ Μαυροπούλου. Και οι δυο ταινίες προβλήθηκαν την σεζόν 1961/1962.

Η Σακελλαρίου θα προκαλέσει αίσθηση μέσα από την μεγάλη οθόνη, όταν το 1964, στην ταινία του Φίλιππα Φυλακτού Η Μοδιστρούλα θα ερμηνεύσει πλάι στον Γιάννη Παπαϊωάννου μεγάλες επιτυχίες του. Βέβαια μην ξεχνάμε ότι πάνω απ’ όλα η Σακελλαρίου ήταν τραγουδίστρια πάλκου. Εκεί κέρδισε τις εντυπώσεις, τόσο σε μικρά μαγαζιά όσο και σε άλλα πιο ονομαστά.

Αργότερα βρέθηκε στο Φαληρικό,στις Τζιτζιφιές,να κάνει σιγόντο στον Βασίλη Τσιτσάνη και τον Γιάννη Παπα'ιωάννου,με τους οποίους συνεργάστηκε για οκτώ χρόνια,πριν γίνει "πρώτο όνομα" στην "Τριάνα" του Χειλά,με το τραγούδι "Ιστορία μου, αμαρτία μου".

Στο μεταξύ,γνώρισε τον δεύτερο σύζυγό της,τον παλαιστή Σιδηρόπουλο,μαζί με τον οποίο άνοιξαν το "Queen Ann" στην Εθνική Οδό.

Το 1966 η Σακελλαρίου αλλάζει εταιρεία και συνεργάζεται επισήμως με τους Γιώργο Μανισαλή και Κώστα Ψυχογιό. Το μεγάλο μπαμ έρχεται το 1971 όταν οι δύο δημιουργοί γράφουν τα θρυλικά Ιστορία μου, αμαρτία μου, Αν κάνω άτακτη ζωή καθώς και άλλα τρανταχτά σουξέ.

Απ’ το 1975 ξεκινά η συνεργασία της με τον Τάκη Μουσαφίρη που κλιμακώνεται μέχρι και τις αρχές του ’80 με τα Ο καλύτερος άνθρωπος  Ένα τραγούδι, πες μου ακόμα, Μια ζωή πληρώνω και άλλα πολλά και «ατελείωτα». Ακολουθεί η σύμπραξή της με το Νίκο Καρβέλα που της δίνει όμορφα λαϊκά τραγούδια αλλά και τρανταχτά σλόγκαν. Στην ίδιο μήκος κύματος παρεμβάλλονταν τραγούδια με τους Τάκη Σούκα, Αντώνη Ρεπάνη, Λευτέρη Χαψιάδη, Λυκούργο Μαρκέα, Αλέκου Χρυσοβέργη, Μάρω Μπιζάνη, Σπύρο Παπαβασιλείου. Η αλήθεια είναι ότι η Σακελλαρίου μετά το ’70 κυνηγούσε το σουξέ πρόκληση, μόνο που μετά το τα μισά του ’80 αυτό έγινε αυτοσκοπός και χωρίς τις αρχικές προϋποθέσεις έμπνευσης και καλαισθησίας. Η αυθεντική μάγκικη ερμηνεία της, τα βιώματά της, η ιστορία της και ίσως το ένστικτό  της «έσωναν» πάντα την παρτίδα. Όποιος είχε την τύχη να την ακούσει ζωντανά καταλαβαίνει τι εννοώ.

Απ'τα τραπέζια του μαγαζιού,περάσανε ορισμένα απ'τα μεγαλύτερα ονόματα της εποχής,όπως : ο τότε αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Σπύρος Άγκνιου,ο Αριστοτέλης Ωνάσης,ο Άντονι Κουίν,η Μελίνα Μερκούρη,για να απολαύσουν τα σουξέ της Ρίτας:"Παράνομή μου αγάπη","Κάθε ηλιοβασίλεμα", "Αν κάνω άτακτη ζωή".

Πιστός θαυμαστής της ο Ανδρέας Παπανδρέου,ο οποίος ήθελε πάντα να του τραγουδά και να χορεύει "Αυτός ο άνθρωπος, αυτός". Η Χρυσή Εποχή του "Queen Ann" διήρκεσε πέντε χρόνια,όσο και ο δεύτερος γάμος της,απ'τον οποίο απέκτησε τρία ακόμη παιδιά.

Όταν πήγε στην "Νεράιδα",μαζί με την Άννα Βίσση,ο κόσμος την αναγνώριζε μόνο απ'την φωνή της.

Είχε αδυνατίσει πολύ και είχε βαφεί ξανθιά.Ήταν τοτε,το 1986,όταν ο Νίκος Καρβέλας της πρότεινε να κάνουν δίσκο.

"Η Γάτα" ("είναι γάτα ο κοντός με την γραβάτα") έγινε το σουξέ που δεν περίμενε μέσα απ'τον δίσκο "Αρέσω".Ακολούθησαν: "Οι 40ρες=2 20άρες","Αυτός ο έρωτας, αυτό το΄αγόρι" αλλά και το "Εγώ δεν πάω μέγαρο".

Οσοι είχαν την τύχη να τη γνωρίσουν από κοντά μιλάνε με τα καλύτερα λόγια για την ανθρώπινη πλευρά της σπουδαίας τραγουδίστριας, τονίζοντας πόσο καλός και γαλαντόμος άνθρωπος ήταν. Δεν είναι τυχαίο ότι βοήθησε πολλούς συναδέλφους της σε δύσκολες φάσεις της ζωής τους.

Επίσης, όλοι υποστηρίζουν πως διέθετε γνήσιο χιούμορ και γι’ αυτό άλλωστε δέχτηκε να τραγουδήσει και χιουμοριστικά κομμάτια όπως το «Είναι γάτα ο κοντός με τη γραβάτα», που της έγραψε ο Νίκος Καρβέλας και έκανε τρελή επιτυχία, και το «Οι σαραντάρες ίσον με δύο εικοσάρες», το οποίο έγραψε ο Γιάννης Καραλής και παραμένει ο... ύμνος της σαραντάρας μέχρι και σήμερα.

Ακόμη ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της ήταν ότι δεν δίστασε ούτε μία φορά να πει τα πράγματα με το όνομά τους. Αλλωστε, η Ρίτα ξεχείλιζε από τσαμπουκά και αυτό το καταλάβαινες κατ’ αρχάς από τη βροντερή και «ψαρωτική» φωνή της. Ελεγε πάντα τη γνώμη της έξω από τα δόντια και έκανε αυτό που γούσταρε χωρίς να νοιάζεται για τη γνώμη των άλλων.

Μέχρι το τέλος της ζωής της δεν μιλούσε με τα καλύτερα λόγια για την (πρώην νύφη της) Κατερίνα Στανίση, ενώ ήταν αρνητική απέναντι στον Λευτέρη Πανταζή όταν εκείνος έφυγε από τα σκυλάδικα και πήγε να τραγουδήσει στη «Φαντασία» μαζί της.

Η αξέχαστη Ριτάρα δήλωσε ευθαρσώς την άρνησή της για το άτομό του και αποχώρησε από το σχήμα... Επίσης είχε κάνει πικρόχολα σχόλια και για την Ελευθερία Αρβανιτάκη την οποία -για δικούς της λόγους- δεν εκτιμούσε.

Το 1998 συμμετείχε στη σειρά του Mega, Δύο Ξένοι.

Το βράδυ πριν πεθάνει ζήτησε από το Λάκη Κορρέ, το δεξί της χέρι, να της βάψει τα νύχια. Σαν να μην την αφορούσε ο θάνατος, σαν να μην τον φοβόταν. Τελευταία φράση της ήταν "Αχ Λάκη, κι είχα τόσα ακόμη να κάνω!".

Έφυγε απο την ζωή στις 6 Αυγούστου του 1999, ύστερα από πολύμηνη μάχη, με την επάρατη νόσο.

Ρίτα Σακελλαρίου (Ερμηνευτής): http://www.stixoi.info/stixoi.php?info=Lyrics&act=index&sort=alpha&singer_id=248

Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος

Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος  ήταν κυρίαρχη προσωπικότητα στις τάξεις των εκσυγχρονιστών, αγωνιστής του 1821 διπλωμάτης και πολιτικός που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην πολιτική ζωή του τόπου κατά την Επανάσταση και στις πρώτες μετεπαναστατικές δεκαετίες.(Κωνσταντινούπολη, 3 Φεβρουαρίου 1791 - Αίγινα, 6 Αυγούστου 1865)

Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος έδρασε αρχικά στις παραδουνάβιες ηγεμονίες λαμβάνοντας πολιτικές θέσεις δίπλα στον θείο του Ιωάννη Καρατζά, εγκαταστάθηκε στην Πίζα (αποτελώντας επίλεκτο μέλος του ομώνυμου κύκλου) και στη συνέχεια κατέβηκε στην Ελλάδα για να λάβει μέρος στην επανάσταση του 1821.

Αναρριχήθηκε στα ανώτατα αξιώματα σε σύντομο χρόνο αναλαμβάνοντας, διαδοχικά, πρόεδρος της Πρώτης Εθνοσυνέλευσης, του Εκτελεστικού Σώματος και στη συνέχεια του Βουλευτικού. Μετά την επανάσταση ηγήθηκε της αντιπολίτευσης εναντίον του Καποδίστρια, ως εκφραστής της αγγλικής πολιτικής και συμμετείχε ενεργά στην πολιτική ζωή της Ελλάδας διατελώντας τέσσερις φορές πρωθυπουργός.

Ο Μαυροκορδάτος είναι μια από τις περισσότερο αμφιλεγόμενες για την κοινή γνώμη προσωπικότητες της Επανάστασης. Κανείς δεν δέχτηκε τόσες επικρίσεις α[›] όσες αυτός, κανενός οι ικανότητες δεν επαινέθηκαν όσο οι δικές του ακόμα και από τους αντιπάλους.

Τα πρώτα χρόνια
Γεννήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου του 1791 στο Μέγα Ρεύμα (νυν Αρναούτκιοϊ), προάστιο της Κωνσταντινούπολης, και ήταν γιος του λογίου και αξιωματούχου (ποστέλνικου) στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες Νικολάου Μαυροκορδάτου (1744 - 1818) και της Σμαράγδας Καρατζά. Από την πλευρά του πατέρα του καταγόταν από την ισχυρή φαναριώτικη οικογένεια Μαυροκορδάτου, ήταν δε τρισέγγονος του περίφημου Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου του «Εξ Απορρήτων» ενώ από την πλευρά της μητέρας του από την φαναριώτικη Οικογένεια Καρατζά. Διδάχτηκε τα πρώτα του γράμματα από οικοδιδάσκαλο και έμαθε από νωρίς να μιλά με εξαιρετική ευχέρεια την τουρκική και τη γαλλική. Την περίοδο 1807-1811 σπούδαζε στη Μεγάλη του Γένους Σχολή.

Το 1812 ο θείος του Ιωάννης Καρατζάς ανήλθε στο αξίωμα του ηγεμόνα της Βλαχίας και τον προσλαμβάνει γραμματέα του. Σύντομα όμως ο Μαυροκορδάτος διακρίνεται και προάγεται στο αξίωμα του ποστέλνικου. Το 1818 και συγκεκριμένα στις 29 Σεπτεμβρίου ο Ιωάννης Καρατζάς, φοβούμενος για τη ζωή του, αναχωρεί από το Βουκουρέστι συνοδευόμενος από την οικογένειά του και διαφόρους αυλικούς, μεταξύ των οποίων και ο Μαυροκορδάτος.

Πρώτος σταθμός των φυγάδων ήταν η Γενεύη της Ελβετίας, όπου παρέμειναν για ένα εξάμηνο. Εκεί ο Μαυροκορδάτος παρακολούθησε μαθήματα οχυρωματικής, τα οποία θα εφάρμοζε αργότερα στο Μεσολόγγι. Έπειτα αναχώρησαν για την Πίζα της Ιταλίας, όπου συνάντησαν τον Μητροπολίτη Ιγνάτιο Ουγγροβλαχίας, στου οποίου το σπίτι εγκαταστάθηκαν. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του παρακολούθησε μαθήματα ιατρικής στο Πανεπιστήμιο και έλαβε μέρος σε επαναστατικές διεργασίες δημιουργώντας τον λεγόμενο «Κύκλο της Πίζας», ο οποίος διαδραμάτισε παρασκηνιακό ρόλο στην εξέλιξη της επανάστασης του '21. Το 1819 ο Μαυροκορδάτος μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία από τον Τσακάλωφ, ο οποίος τον είχε επισκεφθεί στην Πίζα μαζί με τον Παναγιώτη Αναγνωστόπουλο.β[›] Ο «κύκλος της Πίζας» θεωρούσε ότι η επανάσταση απαιτούσε περισσότερο χρόνο και μεγαλύτερη προετοιμασία, ενώ ήταν αντίθετος στην τοποθέτηση του Αλέξανδρου Υψηλάντη στην αρχηγία της Φιλικής Εταιρείας. Στην Πίζα ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος ανέπτυξε στενούς φιλικούς δεσμούς με τον Άγγλο ποιητή Πέρσι Σέλλεϋ και τη σύζυγό του, συγγραφέα, Μαίρη Σέλλεϋ, στην οποία δίδασκε αρχαία ελληνικά. Μέσω της γνωριμίας του με τον Σέλλευ διοχέτευσε στον βρετανικό τύπο δύο επιστολές με σχόλια για την ελληνική επανάσταση, οι οποίες δημοσιεύθηκαν στην Morning Chronicle, την εφημερίδα με την μεγαλύτερη κυκλοφορία της εποχής, και στο περιοδικό Examiner. Η φιλική αυτή σχέση φαίνεται να διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην σταδιακή απόσυρση της αφοσίωσής του προς τον ρόλο της Ρωσίας και στην επιφυλακτική στροφή του προς τα βρετανικά συμφέροντα. Λίγο μετά την φυγή του Μαυροκορδάτου για την επαναστατημένη Ελλάδα, ο Σέλλευ του αφιέρωσε το ποίημα «Ελλάς: στην Εξοχότητά του πρίγκιπα Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο» (Hellas: «To His Excellency Prince Alexander Mavrocordato»), που δημοσιεύθηκε τον Νοέμβριο του 1821, εις ένδειξι "θαυμασμού, συμπάθειας και φιλίας".

Την περίοδο της παραμονής του στην ιταλική χερσόνησο έγραψε στα γαλλικά το έργο «Συνοπτικά περί Τουρκίας» (Coup d’ oeil sur la Turquie), το οποίο δεν εξέδωσε λόγω των φιλελεύθερων ιδεών που εξέφραζε, έστειλε όμως αντίγραφα σε διάφορες προσωπικότητες.

Η Επανάσταση του 1821
Με το ξέσπασμα της επανάστασης του '21 ο Μαυροκορδάτος εξόπλισε ένα πλοίο, έπλευσε από το Λιβόρνο στην Μασσαλία, πήρε μαζί του Έλληνες της Ευρώπης και φιλέλληνες και ανεχώρησε για την Πάτρα πιστεύοντας ότι είχε ελευθερωθεί. Στην πορεία όμως έμαθε ότι βρισκόταν ακόμα στα χέρια των Οθωμανών γι' αυτό εγκαταστάθηκε στο Μεσολόγγι. Εκεί άρχισε αμέσως τις ενέργειες για τοπική πολιτική οργά­νωση. Συναντάται με τον Δημήτριο Υψηλάντη τον Αύγουστο του '21, ορίζεται πληρε­ξούσιός του γ[›] και συγκαλεί την «Συνέλευσιν της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος» της οποίας εκλέγεται πρόεδρος. Η διαφωνία του με τον Δημήτριο Υψηλάντη και η επακόλουθη συμμαχία του με τους προεστούς του δίνουν την ευκαιρία αλματώδους προώθησης: εκλέγεται πρόεδρος της πρώτης Εθνικής Συνέλευσης της Επιδαύρου (που την 1η Ιανουαρίου 1822 ψήφισε το «Προσωρινό Πολίτευμα της Ελλάδος» και στις 15 Ιανουαρίου εξέδωσε την περίφημη «Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας του Ελληνικού Έθνους»), πρόεδρος την ίδια μέρα του Εκτελεστικού Σώματος και αργότερα του Βουλευτικού. Η σύντομη Διακήρυξη που προτάσσεται στο «Προσωρινό Πολίτευμα» («πεμπτουσία της αρχής των εθνοτήτων») συντάχθηκε από τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο και τον στενό του συνεργάτη Αναστάσιο Πολυζωίδη.

Αλλά οι θεσμοί και τ’ αξιώματα δεν ήταν αυτό που πρωτίστως χρειαζόταν η Ελλάδα. Έτσι ο Μαυροκορδάτος για να δυναμώσει τη θέση του και να εφαρμόσει τις περί συγκεντρωτικής εξουσίας ιδέες του αποφάσισε ν’ αναλάβει και στρατιωτική δράση.

Η επιτυχία όμως στον στρατιωτικό τομέα δεν ήταν ανάλογη με αυτήν στον πολιτικό. Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, που πίστευε ότι αν πετύχαινε μια περιφανή νίκη εναντίον των τουρκικών στρατευμάτων θα κατάφερνε να επισκιάσει τους οπλαρχηγούς και να αποκτήσει ακόμα περισσότερο κύρος, οργάνωσε εκστρατεία στην Ήπειρο, η οποία οδήγησε στην αποτυχημένη μάχη του Πέτα. Είναι πάντως ο μόνος πρωθυπουργός που έλαβε προσωπικά ενεργό μέρος σε (τρεις) πολεμικές επιχειρήσεις.

Μάχη του Πέτα
Την άνοιξη του 1822 ο Χουρσίτ Πασάς ύστερα από διαταγή της Πύλης αναχώρησε για την Πελοπόννησο και την Ήπειρο· αρχηγός των τουρκικών δυνάμεων διορίστηκε ο Ομέρ Βρυώνης με εντολή να πολιορκήσει το Σούλι. Πολύ πριν από την εκδήλωση της τουρκικής επίθεσης εναντίον των Σουλιωτών, η κυβέρνηση λάμβανε εκκλήσεις από την Ήπειρο για αποστολή ενισχύσεων. Επικεφαλής της εκστρατείας ήταν ο ίδιος ο Μαυροκορδάτος, ο οποίος συγκέντρωσε στρατό 3.000 ατόμων καθώς και σώμα Φιλελλήνων η αρχηγία των οποίων ανατέθηκε στον Γερμανό αξιωματικό Κάρολο Νόρμαν.

Η πρώτη νικηφόρα μάχη δόθηκε στο Κομπότι της Άρτας στις 10 Ιουνίου. Τρεις εβδομάδες αργότερα στα υψώματα του Πέτα τα δύο στρατεύματα ήρθαν σε αποφασιστική σύγκρουση αλλά στην κρίσιμη στιγμή της μάχης ο οπλαρχηγός Γώγος Μπακόλας, όπως κατηγορήθηκε αργότερα, άφησε τους Τούρκους να περάσουν και οι Έλληνες βρέθηκαν σε δεινή θέση. Ο Μαυροκορδάτος, όντας 6 ώρες μακριά από τον τόπο της μάχης, δεν μπορούσε να δώσει οδηγίες για οργανωμένη υποχώρηση (αλλά κι αυτές που είχε δώσει δεν εισακούστηκαν) με αποτέλεσμα Έλληνες και Φιλέλληνες να υποστούν πανωλεθρία. Εξοντώθηκαν τα δύο τρίτα των φιλελλήνων, οι μισοί Επτανήσιοι και το ένα τρίτο του Τακτικού, που ήταν και ο πρώτος τακτικός ελληνικός στρατός. Τα λάθη του Μαυροκορδάτου σε συνδυασμό με την προδοσία του Μπακόλα οδήγησαν όχι μόνο στην ήττα των Ελλήνων αλλά και στην διάλυση των οργανωμένων ελληνικών δυνάμεων της περιοχής, με αποτέλεσμα οι Τούρκοι να προελάσουν μέχρι το Μεσολόγγι το οποίο και πολιόρκησαν.

Πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου
Εκεί είχε καταφύγει ήδη ο Μαυροκορδάτος και εκεί ανεδείχθη ευτυχέστερος. Η πόλη είχε άθλια οχύρωση και όχι περισσότερους από 460 υπερασπιστές κατά τον Τόμας Γκόρντον και κατ΄ άλλους πολύ λιγότερους. Ανάμεσά τους ο Μάρκος Μπότσαρης και ο Δημήτριος Μακρής. Οργάνωσε την άμυνα, χρησιμοποίησε όλες τις μεθόδους της οχυρωματικής τέχνης και τα τεχνάσματα που μπόρεσε να επινοήσει, ανέθεσε στον Μάρκο Μπότσαρη συνομιλίες περί παράδοσης με τους πολιορκητές για να κερδίσει χρόνο, διέγειρε την αντιζηλία μεταξύ των πασάδων και τελικά με τη βοήθεια των αφιχθέντων πελοποννησιακών στρατευμάτων οι Τούρκοι αποκρούστηκαν τη νύχτα των Χριστουγέννων του 1822 με αποτέλεσμα να λύσουν με βαριές απώλειες την Πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου. Ήταν μια προσωπική επιτυχία του Μαυροκορδάτου που αντιστάθμιζε την ήττα του Πέτα, κι αναγνωρίστηκε ακόμα κι από τους εχθρούς του.

Ο Μαυροκορδάτος και οι οπλαρχηγοί
Στα πλαίσια των ενεργειών του Μαυροκορδάτου για ενίσχυση της κεντρικής εξουσίας και κατάργηση της αυτοτέλειας δ[›] των οπλαρχηγών εντάσσονται και οι συγκρούσεις του με τον Βαρνακιώτη το 1822, που κατέφυγε τελικά στον Ομέρ Βρυώνη ε[›] και αργότερα, το 1824, επίσης στο Μεσολόγγι, με τον Καραϊσκάκη, ο οποίος μόνο μετά την σύγκρουση αυτή, κατά Παπαρρηγόπουλον, «ήρχισε να λαμβάνη συνείδησίν τινα πειθαρχίας». Τον Απρίλιο του 1823 ο Μαυροκορδάτος εκλέχθηκε από την Β΄ Εθνοσυνέλευση Άστρους γραμματέας του Εκτελεστικού και στη συνέχεια πρόεδρος του Βουλευτικού με 41 ψήφους, υπερισχύσας συντριπτικώς του προεστού Αναγνώστη Δεληγιάννη

Το Καλοκαίρι του ίδιου έτους εκδηλώθηκε ανοιχτή σύγκρουση μεταξύ Βουλευτικού και Εκτελεστικού, τον έλεγχο των οποίων ασκούσαν για το μεν ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος και οι νησιώτες, για το δε ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, οι στρατιωτικοί και οι Πελοποννήσιοι. Η σύγκρουση αυτή σε συνδυασμό με την εκλογή του Μαυροκορδάτου στην προεδρία εξόργισε τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, ο οποίος τον απείλησε λέγοντάς του «Σου λέγω τούτο, Κύριε Μαυροκορδάτε... μη καθίσεις πρόεδρος διότι έρχομαι και σε διώχνω με τα λεμόνια, με τη βελάδα όπου ήρθες». Είναι αξιοσημείωτο ότι την καθόλου ψύχραιμη συμπεριφορά του Κολοκοτρώνη αναφέρουν επικριτικά και κολοκοτρωνικοί συγγραφείς. Ύστερα από αυτή την προειδοποίηση ο Μαυροκορδάτος αναχώρησε για την Ύδρα συνεργαζόμενος στενότατα με τους Κουντουριώτηδες. Στη συνέλευση του Άστρους εκδηλώθηκε για πρώτη φορά διαμάχη μεταξύ ετεροχθόνων και αυτοχθόνων με πρωταγωνιστές την ομάδα των εκσυγχρωνιστών από τη μία, στην οποία ανήκε και ο Μαυροκορδάτος, και των προεστών από την άλλη.

Τον Δεκέμβριο του 1823 ο Μαυροκορδάτος πήγε πάλι στο Μεσολόγγι ως Διευθυντής, τακτοποίησε τα πράγματα, έβαλε τις βάσεις για την ένδοξη άμυνα της δεύτερης πολιορκίας και τέλος προσείλκυσε τον Μπάυρον καθώς και τα βλέμματα όλης της Ευρώπης στον τόπο, όπου η τραγωδία θα κορυφωνόταν με την Έξοδο. Ο ηρωϊκός θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη και ο ξαφνικός του Μπάυρον στέρησαν τον Μαυροκορδάτο από δύο πολύτιμα στηρίγματα. Την περίοδο αυτή μαίνονταν στην Πελοπόννησο οι εμφύλιοι πόλεμοι. Ο Μαυροκορδάτος ανήκε στην κυβερνητική παράταξη, η οποία επικράτησε τελικά, έμεινε όμως αμέτοχος και μάλιστα προστάτεψε τους αντικυβερνητικούς Ανδρέα Ζαΐμη, Λόντο και Νικηταρά που κατέφυγαν στο Μεσολόγγι.

Πτώση της Σφακτηρίας
Τον Μάρτιο του 1825 ο Μαυροκορδάτος συνόδευσε τον πρόεδρο του Εκτελεστικού Γεώργιο Κουντουριώτη στην κακά οργανωμένη και χειρότερα εκτελεσμένη εκστρατεία κατά του Ιμπραήμ στην Μεσσηνία. Μετά την αναπόφευκτη ήττα στο Κρεμμύδι ο Μαυροκορδάτος πήγε στο θέατρο των επιχειρήσεων του κόλπου της Πύλου (στο Ναυαρίνο δηλαδή-Απρίλιος 1825), σταλμένος από τον Κουντουριώτη, μήπως μπορέσει να συντονίσει τα ασυντόνιστα και να σώσει τα φρούρια και την Σφακτηρία. Αλλά παρά τις προσπάθειές του, τίποτα δεν σώθηκε –πλην βεβαίως της τιμής ορισμένων. Πολλοί έφυγαν «γενόμενοι ριψάσπιδες, εζήτησαν να σωθώσιν... Οι δ’εγκαρτερήσαντες μεθ’ων και ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος» δεν μπόρεσαν βέβαια ν’αντέξουν. Όταν λοιπόν οι Αιγύπτιοι κατέκλυσαν το νησί κι ο καθένας προσπαθούσε να σώσει εαυτόν, ο εκ των εγκαρτερησάντων Μαυροκορδάτος μόλις που διέφυγε τον θάνατο ή τη σύλληψη και μπόρεσε να διασωθεί στον «Άρη» του Τσαμαδού. Εννοείται βέβαια ότι κατηγορήθηκε για τα πάντα παρά την συνηγορία και εχθρών του ακόμη. Στη Τρίτη Εθνοσυνέλευση παραγκωνίστηκε εντελώς.

Διπλωματία
Ο τομέας στον οποίο όλοι σχεδόν οι συγγραφείς, ακόμα και ο εχθρικότατος προς τον Μαυροκορδάτο Βερναρδάκης, αναγνωρίζουν την πολύτιμη προσφορά του Μαυροκορδάτου, είναι η διπλωματία. Είναι αξιοσημείωτο ότι ενεργούσε στον τομέα αυτό μόνος του και αυθαίρετα σχεδόν. Αναφέρθηκε ήδη το σύγγραμμά του τού 1820 περί Τουρκίας. Και σ’ αυτό και στις άλλες επαφές του εξηγούσε ότι η πτώση της Οθωμανικής αυ­τοκρατορίας ήταν όχι μόνον αναπόφευκτη αλλά και ωφέλιμη για τις ευρω­παϊκές δυνάμεις. Στην Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας φρόντισε να καθησυχάσει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις διαχωρίζοντας τις θέσεις της Επανάστασης από τους Καρμπονάρους, Κομουνέρος κ.τ.τ., καταργώντας τα σύμβολα της Φιλικής Εταιρείας και καθιερώνοντας ως σημαία τη γαλανόλευκη. Και τελικά ήταν ο μόνος, μαζί με τον Μέττερνιχ, που κατάλαβε πως κάτι άλλαξε, όταν ανέλαβε υπουργός εξωτερικών της Αγγλίας ο Τζωρτζ Κάνινγκ. Ήταν από το χρονικό εκείνο σημείο που ο Μαυροκορδάτος έγινε αγγλόφιλος.

Είναι χαρακτηριστικό αυτό που ο ίδιος ο Καποδίστριας αναφέρει: «ο πρίγκιψ Μαυροκορδάτος και ο κ. Πανταζόγλου (απεσταλμένοι των ηγεμόνων Βλαχίας και Μολδαβίας) προσεπάθησαν να μοι αποδείξουν, ότι η διατήρησις της μετά των Τούρκων ειρήνης ήτο αδύνατος, και ότι, ως Έλληνες, ήσαν ανυπόμονοι να μάθουν ότι τα Ρωσσικά στρατεύματα ήσαν έτοιμα να διαβούν τον Προύθον. Αλλά από το 1818 που έγινε αυτή η συνάντηση μέχρι το 1828 οι Ρώσοι δεν κινήθηκαν. Έπρεπε οι Έλληνες να βρουν κάποιους άλλους.

Φρόντισε για την σύναψη του αγγλικού δανείου για το οποίο κατηγορήθηκε σφοδρότατα. ΄Οσο κι αν λόγω λονδρέζικης αρπακτικότητας και ελληνοπρεπούς διαχείρισης το δάνειο δεν απέδωσε τ’αναμενόμενα και θεωρήθηκε από πολλούς σαν αιτία του εμφυλίου πολέμου (που θα γινόταν βέβαια και χωρίς το δάνειο που απλώς βοήθησε την παράταξη που το πήρε να επικρατήσει), εν τούτοις ο κύριος σκοπός επετεύχθη: «να ενοχοποιήσει, ούτως ειπείν, την Αγγλίαν εν τη εκβάσει της ελληνικής επαναστάσεως» και να δώσει αφορμή «εις την έναρξιν αμοιβαίων σχέσεων» μεταξύ Ελλάδος και Αγγλίας, όπως έλεγε ο ίδιος ο Μαυροκορδάτος στις οδηγίες του.

Ο τεράστιος όγκος της αλληλογραφίας του περιλαμβάνει επιστολές προς κάθε κατεύθυνση, ακόμη και προς τον Γκέντς, σύμβουλο του Μέττερνιχ. Αλλά βέβαια την σπουδαιότερη σημασία είχαν οι επιστολές προς Κάνινγκ, ο οποίος τελικά απάντησε ως κυβέρνηση προς κυβέρνηση.

Ο Μαυροκορδάτος ήταν πεπεισμένος ότι για την απελευθέρωση της Ελλάδος ήταν απαραίτητη η εξωτερική βοήθεια. Είδαμε παραπάνω, ότι το 1818 ζητούσε από τους Ρώσους να εισβάλουν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αφού αυτό δεν έγινε, στράφηκε προς την Αγγλία χρησιμοποιώντας τώρα τη Ρωσία ως φόβητρο: η Επανάσταση, που θα συνεχιζόταν με κάθε κόστος, θα έφθειρε τόσο τις δυνάμεις της Τουρκίας που θα την καθιστούσε (μαζί και την Ελλάδα) εύκολη λεία της Ρωσίας, που θ’ αποφάσιζε κάποτε να κινηθεί με οποιαδήποτε πρόφαση. Ο Κάνινγκ εννόησε την απειλή (ενδεχομένως εκβιασμό): Η Αγγλία κινδύνευε ν’ αποκλειστεί από την ανατολική Μεσόγειο και ν’ αποκοπεί ο δρόμος της προς τις Ινδίες. Ο Μέτερνιχ επίσης είδε με τρόμο το ενδεχόμενο να καταπιεί η όμορος τότε της Αυστρίας Ρωσία όλη τη Βαλκανική και στην απόγνωσή του, μεταξύ δύο κακών, διάλεξε το μικρότερο και πρότεινε την πλήρη ανεξαρτησία της Ελλάδος. Όλος αυτός ο χειρισμός, που είχε τα αποτελέσματα που ξέρουμε, εξηγεί το κατά του Μαυροκορδάτου μένος των ρωσόφιλων συγγραφέων.

Τον Ιούλιο του 1825, μετά την απόβαση του Ιμπραήμ και τις κατα­στροφές στη Σφακτηρία και στο Μανιάκι, οι Έλληνες υπέγραψαν την πράξη με την οποία ζητούσαν να τεθούν υπό την αγγλική προστασία. Αυτή είναι μια από τις σοβαρότερες κατηγορίες κατά του Μαυροκορδάτου, ότι προ­σπάθησε δηλαδή να κάνει την Ελλάδα αγγλικό προτεκτοράτο. Ο ίδιος αρνήθηκε έντονα ότι είχε την παραμικρή ανάμειξη και υπάρχουν πράγματι αμφιβολίες, αλλά ο τελικός χειρισμός είναι μάλλον δικός του. Μένει τώρα να εξεταστεί αν η αίτηση αυτή είχε τα προσδοκώμενα αποτελέσματα, αν ενέπλεξε δηλαδή ακόμη περισσότερο την Αγγλία στη δίνη του Ελληνικού ζητήματος και την οδήγησε, μαζί με την ανησυχία για το δάνειο και τον φόβο των περιπλοκών, στο Ναυαρίνο.

Μετεπαναστατική σταδιοδρομία
Με την έλευση του Καποδίστρια (Γ' Εθνοσυνέλευση Τροιζήνας) το 1828, ο Μαυροκορδάτος διορίστηκε μέλος του Πανελληνίου και τον Μάρτιο του ίδιου χρόνου μέλος του Γενικού Φροντιστηρίου, με αρμοδιότητα τα ναυτικά. Στην Δ΄Εθνοσυνέλευση του Άργους δεν συμμετέχει, ενώ δεν αποδέχεται τον διορισμό του στη Γερουσία. Γρήγορα ο Μαυροκορδάτος παραιτείται από όλες τις θέσεις του και αποσύρεται στην Ύδρα.

Πρωταγωνιστικό ρόλο διαδραμάτισε και στην ανταρσία της Ύδρας, η οποία κορυφώθηκε με την πυρπόληση του ελληνικού στόλου στον ναύσταθμο του Πόρου. Την 14η Ιουλίου του 1831 οι Ανδρέας Μιαούλης και Κριεζής με 200 Υδραίους στρατιώτες κατέλαβαν τον ναύσταθμο στον Πόρο, όπου κατέφθασε αμέσως ο Μαυροκορδάτος για να συντονίσει τις ενέργειες ως πολιτικός σύμβουλος του πρώτου. Στις άκαρπες διαπραγματεύσεις με την κυβέρνηση και τους αντιπρέσβεις πήραν μέρος οι Μιαούλης και Μαυροκορδάτος ως αντιπρόσωποι των επαναστατών. Για να εξουδετερώσει την ανταρσία ο Καποδίστριας σχεδίασε απο­κλεισμό της Ύδρας (κέντρον των αντιπολιτευομένων) με τα πλοία του στόλου, που βρίσκονταν στον Πόρο, αλλά ο Μιαούλης πρόλαβε και τα κατέλαβε. Ο Καποδίστριας ζήτησε τη βοήθεια του αρχηγού της ρωσικής μοίρας ναυάρχου Ricord που επιχείρησε ν’ ανακαταλάβει τον στόλο.

Την 1η Αυγούστου του 1831 ο Μιαούλης τίναξε στον αέρα την φρεγάτα «Ελλάς» και την κορβέτα «Ύδρα».Ο Μαυροκορδάτος, αν και επέστρεψε στη Ύδρα πριν από το κατά τον Αλέξανδρο Ρίζο Ραγκαβή «μεγαλουργόν έγκλημα», θεωρήθηκε ηθικός αυτουργός της καταστροφής ακόμη και από συμπαθούντες αυτόν νεώτερους ιστορικούς. Πλην όμως οι σχετικές διατυπώσεις εγγυτέρων χρονικά προς το γεγονός συγγραφέων γεννούν πολλές αμφιβολίες για την ενοχή του.

Το 1833 διορίζεται από την Αντιβασιλεία υπουργός Οικονομικών (25 Ιανουαρίου) και Στρατιωτικών (3 Απριλίου). Τον ίδιο χρόνο διορίζεται υπουργός Εξωτερικών και πρόεδρος του υπουργικού συμβουλίου. Διαφωνεί με την καταδίκη σε θάνατο του Κολοκοτρώνη και του Πλαπούτα και στέλνεται πρεσβευτής στο Μόναχο σε τιμητική εξορία.

Το 1841, ενώ ήταν πρεσβευτής στο Λονδίνο, τον κάλεσε ο Όθων να σχηματίσει κυβέρνηση. Ο Μαυροκορδάτος έθεσε όρους για ριζικές καθεστωτικές, οικονομικές και διοικητικές μεταρρυθμίσεις και για την απομάκρυνση των Βαυαρών. Ο Όθων δυστρόπησε επί ένα μήνα, μετά δέχτηκε κατ’αρχήν και ο πρωθυπουργός πλέον Μαυροκορδάτος υπέβαλε έκθεση για τις εφαρμοστέες μεταρρυθμίσεις που απορρίφθηκε σιωπηρά, και στη συνέχεια παραιτήθηκε. Μετά την Επανάσταση του 1843 έγινε αντιπρόεδρος της συντακτικής συνέλευσης και τον Μάρτιο του 1844 πρωθυπουργός. Τον Αύγουστο όμως παραιτήθηκε για ν’ αποτραπεί ο εμφύλιος πόλεμος στον οποίο έσυρε τη χώρα το κόμμα Κωλέττη.

Το Μάιο του 1854 σχημάτισε και πάλι κυβέρνηση και πέτυχε ν’απαλύνει τις συνέπειες της αγγλογαλλικής κατοχής που επιβλήθηκε στα πλαίσια του Κριμαϊκού πολέμου, όταν η Ελλάδα με επικεφαλής τον Όθωνα θέλησε να πραγματοποιήσει την Μεγάλη Ιδέα πολεμώντας στο πλευρό της Ρωσίας κατά της Τουρκίας και των Αγγλογάλλων. Τελικά στράφηκαν εναντίον του και το λαϊκό αίσθημα -που πρώτη φορά εκδηλώθηκε υπέρ του Όθωνος- και οι Αγγλογάλλοι και έτσι αναγκάστηκε να παραιτηθεί το Σεπτέμβριο του 1855 αφού αντιτάχθηκε στη απαίτηση του Όθωνα για την απόλυση του υπουργού των Στρατιωτικών Δημητρίου Καλλέργη. Επί της κυβερνήσεως αυτής του Μαυροκορδάτου δόθηκε χάρη και αποφυλακίστηκε ο εκτίων ποινήν ισοβίων δεσμών-κατά μετατροπήν της θανατικής- Μακρυγιάννης. To 1863 εξελέγη πρόεδρος της Επιτροπής για τη σύνταξη σχεδίου του Συντάγματος

Επί της πρωθυπουργίας του αγοράστηκαν τα πρώτα ελληνικά επιβατηγά ατμόπλοια. Ο ίδιος ο Μαυροκορδάτος πήγε στο Λονδίνο όπου παρήγγειλε τρία πλοία έναντι 24.000 λιρών. Τα πλοία βαπτίστηκαν "Βασίλισσα της Ελλάδος", "Ύδρα" και "Πανελλήνιον" και αποτέλεσαν τον πυρήνα της "Ελληνικής Ατμοπλοϊκής Εταιρείας" με έδρα τη Σύρο.

Τέλος & Προσωπική ζωή
Το 1863 αποσύρθηκε στην εξοχική του κατοικία (πρώην Φίνλευ) στην Αίγινα, όπου και απεβίωσε το 1865 τυφλός και φτωχός. Η εξοχική αυτή κατοικία διατηρείται ακόμα και σήμερα και ανήκει στους απογόνους του. Ήταν παντρεμένος με την Χαρίκλεια Αργυροπούλου (1808 - 1884), κόρη του μεγάλου διερμηνέα της Υψηλής Πύλης Ιακώβου Αργυρόπουλου. Ο γάμος πραγματοποιήθηκε στις 20 Ιανουαρίου του 1830 στην Αίγινα.
Είχαν αποκτήσει μαζί τα εξής παιδιά:
Νικόλαος Μαυροκορδάτος (1831 - 1837), γεννημένος στην Ύδρα, ανάδοχός του ο Ανδρέας Μιαούλης
Ελπινίκη Μαυροκορδάτου (1833 - 1835), γεννημένη στο Ναύπλιο, ανάδοχός της ο Εμμανουήλ Αργυρόπουλος, αδερφός της Χαρίκλειας
Κίμων Μαυροκορδάτος (1834 - 1837), γεννημένος στο Μόναχο, ανάδοχός του ο Ρώσος πρεσβευτής Γκαγκάριν
Ελένη Μαυροκορδάτου (1836 - 1837), γεννημένη στο Μόναχο
Νικόλαος Μαυροκορδάτος (1837 - 1903), πολιτικός και διπλωμάτης
Γεώργιος Μαυροκορδάτος (1839 - 1902), δικηγόρος, πρέσβης και συλλέκτης
Η τριετία 1835-1837 ήταν η οδυνηρότερη στη ζωή του Μαυροκορδάτου.Έχασε τέσσερα παιδιά του-ένα στο Μόναχο το 1835 και τρία μαζί στη Τεργέστη το Δεκέμβριο του 1837. Η αδελφή του Αικατερίνη ήταν παντρεμένη με τον Σπυρίδωνα Τρικούπη, με τον οποίο απέκτησαν τον μετέπειτα πρωθυπουργό, Χαρίλαο Τρικούπη.

Μιλούσε άπταιστα οκτώ γλώσσες μεταξύ των οποίων τούρκικα, γαλλικά και αγγλικά.

Απόψεις συγχρόνων του
Μακρυγιάννης
«ο δουλευτής … των Τούρκων, ο Μαυροκορδάτος…ο αγαπημένος των τυράγνων» (σ. 144)
«απαρατήθη [από την πρωθυπουργία] κ’ έδειξε φιλελεύτερα αιστήματα» (σ. 179)
Κωνσταντίνος Μεταξάς
«καίτοι κυριευόμενος υπό φιλαρχίας, ήτον όμως ικανός, νουνεχής και με πείραν» (σ. 54)

Νικόλαος Σπηλιάδης
«θα καταδιαιρέσει τους Έλληνας, και θα καταστήσει θέατρον εμφυλίων πολέμων και ταραχών την Ελλάδα, και θα την ρίψει εις μυρίας συμφοράς…» (τ. Α΄σ. 355)
«Άρα ο Μαυροκορδάτος έσωσε το Μισολόγγι διά της γενναίας αποφάσεώς του και της επιμονής τού να κλεισθή εις αυτό, και διά της επιτηδειότητός του εις το να κερδίση καιρόν διαπραγματευόμενος με τους Τούρκους (τ. Α΄σ. 486)

Ιωάννης Φιλήμων
«να σπείρωσι [ο Μαυροκορδάτος και ο Νέγρης] την διχόνοιαν και μέχρις αυτής του χωρικού της καλύβης» (1837, προλεγόμενα στα Απομνημονεύματα του Παλαιών Πατρών Γερμανού, σ. 41)
«Διά παιδείας και πείρας πολιτικής, διά νοός ωρίμου και πνεύματος γενικού συγκεκροτημένος και όνομα φέρων εγνωσμένης οικογενείας ηγεμονικής, ο Μαυροκορδάτος ήνονε μεθ’ όλων αυτών και δυσπαράμιλλον αοκνίαν γραφικήν, και ζήλον πλήρη διά τον αγώνα, και μετριότητα [μετριοπάθεια] εσκεμμένην προς παν πολιτικόν βήμα, από των κατωτέρων προβαίνων εις τα ανώτερα» (1859, Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως, τ. Δ΄ σ.190)

Νικόλαος Δραγούμης
«προς τη παιδεία εκέκτητο και νου οξύτητα και εμπειρίαν πραγμάτων και πυρετόν ενεργείας ακοίμητον.Είχε δε και την περί το αντιλαμβάνεσθαι και των πολυπλοκωτάτων ζητημάτων δύναμιν ισχυράν, άμα δε και το προτέρημα του πλατύνειν αυτά… και μεταδίδειν ευκρινώς προς τους άλλους» (τ. Α΄ σ.27)

Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος
«ο Μαυροκορδάτος υπήρξεν…ο εξοχώτερος πολιτικός ανήρ ον παρήγαγεν η επανάστασις, επενεργήσας ως ουδείς άλλος εις την τύχην του έθνους δια τε των αρετών αυτού και των ελαττωμάτων» (σ.37)

Δημήτριος Βερναρδάκης
«ο Μαυροκορδάτος προσήνεγκε μεν εις τον αγώνα πολυτίμους υπηρεσίας εξωτερικώς και διπλωματικώς, εσωτερικώς όμως υπήρξεν ο ολέθριος της Ελλάδος δαίμων» (σ. 32)
«…ως υπερέχοντος παντός άλλου κατά την νοημοσύνην και την πνευματικήν καθόλου ανάπτυξιν…» (σ. 33)

Αναστάσιος Γούδας
«ο ορθώτερον σκεπτόμενος νους, και…ο δεξιότερον διεξαγαγών τας εμπιστευθείσας πολιτικάς υποθέσεις…του αγώνος» (τ. ΣΤ΄ σ. 195)

Όπως βλέπουμε κάποιοι συγγραφείς διαφωνούν όχι μόνο προς αλλήλους αλλά και προς εαυτούς.

Σημειώσεις
^ α: Παραθέτουμε συνοπτικά τις κατηγορίες που εκτοξεύθηκαν εναντίον του: παραγκώνισε τον Δ. Υψηλάντη, συμμάχησε με τους κοτζαμπάσηδες (προκρίτους), εξώθησε στην προδοσία τον Γώγο Μπακόλα και τον Βαρνακιώτη, καταδίωξε τον Καραϊσκάκη, εξώθησε στην προδοσία και συνείργησε στη δολοφονία του Οδυσσέα Ανδρούτσου, ενήργησε για το αγγλικό δάνειο, είχε την ιδέα για την αίτηση αγγλικής προστασίας και παραπλάνησε τον Κολοκοτρώνη να υπογράψει, έπεισε τον Μιαούλη να κάψει τον στόλο, σφετεριζόταν τον τίτλο του πρίγκιπα, καθιέρωσε ανεφάρμοστο πολίτευμα, αντιτάχθηκε στην έλευση του Καποδίστρια, άνοιξε στον Ιμπραήμ τις πύλες της Πελοπον­νήσου, δολοφόνησε τον Καραϊσκάκη, δολοφόνησε τον Καποδίστρια, ήθελε ν’ αλλάξει τη θρησκεία του έθνους, ήταν πράκτορας του Μέτερνιχ, ήταν έτοιμος να λιποτακτήσει από το Μεσολόγγι, λιποτάκτησε από τη Σφακτηρία, ήταν «τζιράκι της Κωνσταντινου­πόλεως», ήταν αβυσσαλέος, ραδιούργος, πανούργος, μηχανορράφος, όργανο των Τούρκων, εχθρός των λαϊκών μαζών, ο μαύρος άνθρωπος της επανά­στασης που αποπλάνησε τον Τρικούπη, Μάρκο Μπότσαρη, Πολυζωΐδη, Πραΐδη, Δραγούμη, Μιαούλη, Κουντουριώτηδες, Κάλβο, Σέλλεϋ, Μαίρη Σέλλεϋ, Μπάυρον, ήταν Φαναριώτης, φορούσε βελάδα, φορούσε γυαλιά.

^ β: Το 1819 φαίνεται ήδη μυημένος από τον Τσακάλωφ στην Φιλική, στα σχέδια της οποίας ήταν «Ο πανιερώτατος άγιος Ουγγροβλαχίας Κ. Ιγνάτιος και ο άρχων Ποστέλνικος Μαυροκορδάτος... να συγκατέλθωσιν εις την Ελλάδα».

^ γ:  Κατά τον Τρικούπην ο Δημήτριος Υψηλάντης αρνήθηκε την χορήγηση πληρεξουσιότητος και οι Αιτωλοκαρνάνες αυτογνωμόνως προσέφεραν στον Μαυροκορδάτο την αρχηγία «του μέρους εκείνου παντελώς ανοργανίστου και εν πλήρει αναρχία». Επίσης Gordon «Οι Αιτωλοί χαιρέτισαν με χαρά την παρουσία του Μαυροκορδάτου».

^ δ: «Αν όμως κάθε ηρωικός καπετάνιος έμενε απόλυτος κύριος της περιοχής του, πως μπορούσε να περάσει η Ελλάς από τα αρματολίκια στην ενιαία πολιτεία... Πολλοί που ήταν, ως καπεταναίοι, δήθεν με το λαό, ήταν αντιδημοκρατικώτεροι και αυταρχικώτεροι».