DIASKEDASI.INFO

Νίκος Νικολαΐδης

Ο Νίκος Γεωργίου Νικολαΐδης ήταν Έλληνας σκηνοθέτης, σεναριογράφος, παραγωγός ταινιών, συγγραφέας, θεατρικός σκηνοθέτης, βοηθός σκηνοθέτη, παραγωγός δίσκων, διευθυντής τηλεόρασης, και εμπορικός διευθυντής. Συνήθως θεωρείται ένας εκπρόσωπος της ευρωπαϊκής αβάν-γκαρντ και του πειραματικού κινηματογράφου. (Αθήνα 25 Οκτωβρίου 1939 - 5 Σεπτεμβρίου 2007)

Ο Νικολαϊδης γεννήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 1939 στην Αθήνα, όπου έζησε και δούλεψε μέχρι το θάνατό του. Ήταν ο ίδιος σεναριογράφος και παραγωγός των κινηματογραφικών ταινιών που σκηνοθέτησε και περιστασιακά, όπως και στην περίπτωση της κινηματογραφική ταινίας του 1965 του Ορέστη Λάσκου Πράκτορες 005 εναντίον Χρυσοπόδαρου, έγραφε σενάρια για άλλους σκηνοθέτες. Για μεγάλο μέρος της ζωής του εργάστηκε στη διαφήμιση και κατάφερε να σκηνοθετήσει 200 τηλεοπτικές διαφημίσεις μέσα σε είκοσι χρόνια.

Σπούδασε σκηνοθεσία στη Σχολή Ελληνικού Κινηματογράφου και Τηλεόρασης Σταυράκου και απέκτησε γραφικές δεξιότητες σχεδίασης στο Vakalo College of Art and Design, μια υψηλής εκτίμησης εξειδικευμένη ιδιωτική σχολή τέχνης, που βρίσκεται στην Αθήνα. Το 1960 άρχισε να εργάζεται ως πρώτος βοηθός σκηνοθέτη για τον Βασίλη Γεωργιάδη και το 1962 σκηνοθέτησε την πρώτη του μικρού μήκους ταινία Lacrimae Rerum.

Το σκηνοθετικό ντεμπούτο του ήταν η ταινία Ευρυδίκη Β.Α. 2037 η οποία προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης στις 29 Σεπτεμβρίου 1975, όπου κέρδισε το Βραβείο Καλύτερου Σκηνοθέτη, το βραβείο του Υπουργείου Πολιτισμού και το Βραβείο Καλύτερης Φωτογραφίας της Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου της Αθήνας.

Παρά την χλιαρή αντίδραση των θεατών, οι κριτικοί εκτίμησαν την καινοτόμο προοπτική της κλασσικής ελληνικής τραγωδίας του Ορφέα και της Ευρυδίκης και σημείωσαν την πρωτοτυπία των καλλιτεχνικών τεχνικών του Νικολαϊδη. Ο ίδιος ο Νικολαΐδης πίστευε ότι η ταινία Ευρυδίκη Β.Α. 2037 είναι η καλύτερη του ταινία.

Για την επόμενη ταινία του, Τα Κουρέλια Τραγουδάνε Ακόμα (1979), ο σκηνοθέτης μελέτησε τη μετατροπή των κοινωνικών αξιών, χρησιμοποιώντας το παράδειγμα μιας ομάδας πέντε φίλων που συναντιούνται μετά από ένα μακροχρόνιο διαχωρισμό και μοιράζονται μεταξύ τους τις λεπτομέρειες της δύσκολης ζωή τους. Η ταινία έγινε το σύμβολο της γενιάς του 1950 και αντανακλούσε τις προσωπικές του απόψεις σχετικά με το πρόβλημα της αλλοτρίωσης στο σύγχρονο κόσμο.

Η ταινία γυρίστηκε με ένα σουρεαλιστικό τρόπο με προτίμηση για την αισθητική του Μαρκήσιου Ντε Σαντ. Σε αυτήν την ταινία, για πρώτη φορά στη φιλμογραφία του Νικολαΐδη, μπορεί κανείς να δει τα χαρακτηριστικά στοιχεία του κινηματογραφικού νουάρ που έγιναν μέρος της μοναδικής προσέγγισης του Νικολαϊδη στην πλειοψηφία των ταινιών που ακολούθησαν. Σήμερα είναι πιθανότατα πιο γνωστός για το magnum opus του 1990 Singapore Sling, μια αλλόκοτη μείξη φιλμ νουάρ και τρόμου με το σεξ να χρησιμοποιείται ως παιχνίδι εξουσίας.

Παρά την μεγάλη καριέρα του ως σκηνοθέτης στην πατρίδα του, η οποία εκτείνεται από τις αρχές της δεκαετίας του 1960, ήταν σχεδόν εντελώς άγνωστος έξω από την Ελλάδα πριν από τις αρχές του 1990 και είναι ακόμη λιγότερο γνωστός έξω από αυτήν και μόνο με αυτήν την ταινία, η οποία έγινε αμέσως καλτ, η διεθνής φήμη ήρθε σ 'αυτόν. Από τα κινηματογραφικά του έργα, σκηνοθέτησε επίσης τη Γλυκιά Συμμορία (1983), την Πρωινή Περίπολο (1987), το Θα σε Δω στην Κόλαση, Αγάπη μου (1999) και το Ο Χαμένος τα Παίρνει Όλα (2002).

Δημοσίευσε επίσης μια σειρά από διηγήματα και έγραψε τρία μυθιστορήματα, όπως το Οργισμένος Βαλκάνιος (1977), το οποίο έχει ανατυπωθεί πολλές φορές στην Ελλάδα. Εκτός από την καριέρα του ως σκηνοθέτης, σκηνοθέτης και συγγραφέας, ο Νικολαΐδης εργάστηκε επίσης σε ένα στούντιο ηχογράφησης.

Οι ταινίες του έχουν διχάσει πολλές φορές κοινό και κριτικούς. Λόγω των μεθόδων κινηματογράφησης του, σεναρίου καθώς και της θεματολογίας με την οποία ασχολούνται συνήθως οι ταινίες του, σε πλήρη αντίθεση με τις καθιερωμένες επικρατούσες επιλογές, οι ταινίες του έχουν λάβει ελάχιστη δημοσιότητα, αν και μερικές, ειδικά οι λιγότερο γνωστές του, έγιναν καλτ, τόσο εντός όσο και εκτός Ελλάδας. Οι χαρακτήρες στις ταινίες του είναι συνήθως άνθρωποι που βρίσκονται στα όρια, σε παράλογες ή ακραίες καταστάσεις, που παίζουν το τελευταίο τους, συνήθως καμένο, χαρτί.

Τα θέματα που συναντά συχνά κανείς συχνά στις ταινίες του Νικολαΐδη είναι η δεκαετία του '50 και το φιλμ νουάρ, το παιχνίδι μεταξύ σεξ και θανάτου, η συντροφικότητα κι ο έρωτας, η πάλη με κάθε λογής εξουσίες αλλά και με φαντάσματα του παρελθόντος. Ο Νικολαΐδης κινηματογράδησε μεγάλο μέρος του έργου του σε άσπρο και μαύρο, μερικές από τις ταινίες του περιείχαν κάποια ομοιότητα με τις αποκαλούμενες ταινίες «σκουπίδια» και ταξινόμησε την πλειονότητα των ταινιών του σε τριλογίες.

Ως παράδειγμα της τελευταίας τάσης, η τριλογία «Χρόνια της Χολέρας», η οποία ασχολείται με τις τελευταίες δεκαετίες του εικοστού αιώνα, αρχίζει με Τα Κουρέλια Τραγουδάνε Ακόμα (1979), συνεχίζει με τη Γλυκιά Συμμορία (1983), και τελειώνει με το Ο Χαμένος τα Παίρνει Όλα (2002).

Τον Νοέμβριο του 2005, μετά την ολοκλήρωση της τελευταίας του ταινίας The Zero Years, μια ιστορία διαστροφής και σεξουαλικής κυριαρχίας, που δεν κατάφερε να επαναλάβει την προηγούμενη επιτυχία του Singapore Sling (1990), ο Νικολαΐδης δήλωσε την πρόθεσή του να σταματήσει να κάνει ταινίες προκειμένου να ασχοληθεί με τη μουσική.

Από το 1970 ζούσε με τη Μαρί Λουιζ Βαρθολομαίου με την οποία είχε δύο παιδιά. Ήταν επίσης είτε ο παραγωγός είτε τουλάχιστον συμμετείχε στην παραγωγή όλων των οκτώ ταινιών του μεγάλου μήκους και 200 διαφημίσεων. Πέθανε στις 5 Σεπτεμβρίου 2007, σε ηλικία 67 ετών, λόγω πνευμονικού οιδήματος στην Αθήνα.

Το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης πραγματοποίησε μια αναδρομική εκδήλωση προς τιμήν του κατά τη διάρκεια του προγράμματος αφιέρωσης τον Νοέμβριο του 2007 και η Ταινιοθήκη της Ελλάδος απέτισε φόρο τιμής σε αυτόν από τις 26 Μαΐου έως την 1η Ιουνίου 2011 προβάλλοντας τις οκτώ μεγάλου μήκους ταινίες του.

Μέχρι σήμερα παραμένει ο μοναδικός Έλληνας σκηνοθέτης που κέρδισε το Βραβείο Καλύτερου Σκηνοθέτη στο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης ή στα Κρατικά Βραβεία Κινηματογράφου στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης πέντε φορές.

Κληρονομιά
Το έργο του Νίκου Νικολαϊδη είχε σημαντική επιρροή στην επόμενη γενιά Ελλήνων κινηματογραφιστών, μερικοί από τα οποίους εμπνεύστηκαν από το στυλ των ταινιών του και τις ασυνήθιστες καλλιτεχνικές εικόνες που περιείχαν πολύπλοκες αλληγορίες και σύμβολα. Πρωταγωνιστές των ταινιών του είναι συνήθως απόβλητοι και διαφωνούντες ή οι κυνικοί και οι περιθωριοποιημένοι άνθρωποι της κοινωνίας με ψυχικές και σεξουαλικές διαταραχές.

Το κύριο χαρακτηριστικό της σκηνοθετικής προσέγγισης του Νικολαϊδη ήταν η κυριαρχία της μορφής πάνω στο περιεχόμενο. Στην πατρίδα του, θεωρήθηκε ως πρωτοπόρος που αναζητούσε ασυνήθιστους τρόπους να χρησιμοποιήσει τη γλώσσα του κινηματογράφου, καθώς και κάποιος που δημιούργησε μια μοναδική αισθητική που συνδυάζει την ομορφιά και την ασχήμια.

Στο εξωτερικό, ο Νικολαΐδης κέρδισε τη φήμη του ως εκκεντρικός και αμφιλεγόμενος σκηνοθέτης. Η επιρροή του εκτείνεται και στο εξωτερικό. Η ταινία του Ihor Podolchak Delirium (2013) συγκρίθηκε από τους κριτικούς της Ουκρανίας με τα έργα του Νικολαϊδη μετά τις προβολές του πριν την κυκλοφορία του έργου.

Ταινίες
Lacrimae Rerum (μικρού μήκους) (1962)
Άνευ Όρων (μικρού μήκους) (1964)
Ευρυδίκη Β.Α. 2037 (1975)
Τα Κουρέλια Τραγουδάνε Ακόμα (1979)
Γλυκιά Συμμορία (1983)
Πρωινή Περίπολος (1987)
Singapore Sling: Ο Άνθρωπος που Αγάπησε ένα Πτώμα (1990)
Το Κορίτσι με τις Βαλίτσες (Τηλεταινία) (1993)
Ο Ν.Ν. συνήθιζε να χαρακτηρίζει αυτή την τηλεταινία σαν 'λάθος' του και εξηγεί το γιατί: Τα λάθη είναι σαν τους αποτυχημένους έρωτες: τους νοσταλγείς, σε βασανίζει το ανεκπλήρωτό τους, αλλά δεν θα 'θελες ποτέ να τους ξαναζήσεις... Το γεγονός ότι η προβολή αυτού του λάθους μου στην τηλεόραση απέφερε μια ακροαματικότητα 57.6%, αποδεικνύει το πόσο μεγάλο λάθος διέπραξα.
Θα σε Δω στην Κόλαση, Αγάπη μου (1999)
Ο Χαμένος τα Παίρνει Όλα (2002)
The Zero Years (2006)

Βιβλία
Οι Τυμβωρύχοι (διηγήματα)(Αθήνα: Ιδιωτική Έκδοση, 1966, ISBN 9609515037)
Ο Οργισμένος Βαλκάνιος (μυθιστόρημα)(Αθήνα: Εκδόσεις Κέδρος, 1977, ISBN 9600301956)
Τα Κουρέλια Τραγουδάνε Ακόμα...: Σενάριο (Αθήνα: Εκδόσεις Γνώση, 1980)
Γλυκιά Συμμορία: Σενάριο – (Αθήνα: Συντεχνία, 1984)
Γουρούνια στον Άνεμο (μυθιστόρημα) (Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη, 1992, ISBN 960030985X)
Ο χαμένος τα παίρνει όλα: Σενάριο (Αθήνα: Εκδόσεις Αιγόκερως, 2003, ISBN 9603221821)

Μεταθάνατον
Μια στεκιά στο μάτι του Μοντεζούμα (μυθιστόρημα, 2008, post mortem)

Βραβεία
Βραβείο σκηνοθεσίας, Βραβείο Ένωσης Κριτικών Αθηνών Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης 1975 (Ευρυδίκη Β.Α. 2037)
Βραβείο σκηνοθεσίας, Βραβείο Ένωσης Κριτικών Αθηνών Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης 1979 (Τα Κουρέλια Τραγουδάνε Ακόμα)
Βραβείο Ένωσης Κριτικών Αθηνών Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης 1983 (Γλυκιά Συμμορία)
Βραβείο σκηνοθεσίας Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης 1987 (Πρωϊνή Περίπολος)
Βραβείο καλύτερης ταινίας Φεστιβάλ Φαντασπόρτο 1989 (Πρωϊνή Περίπολος).
Βραβείο σκηνοθεσίας Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης 1990 (Singapore Sling)
Βραβείο σκηνοθεσίας Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης 2002 (Ο Χαμένος τα Παίρνει Όλα)

Πληροφορίες: el.wikipedia.org/wiki/Νίκος_Νικολαΐδης