"Το βραχιολάκι του Μάρτη", ένα από τα ωραιότερα έθιμα της Ελληνικής παράδοσης και η ιστορία πίσω από το ξεχωριστό αυτό έθιμο

Ta vraxiolakia tou Marti

"Το βραχιολάκι του Μάρτη"
ένα από τα ωραιότερα έθιμα της Ελληνικής παράδοσης
και η ιστορία πίσω από το ξεχωριστό αυτό έθιμο

Ένα από τα ωραιότερα έθιμα της Ελληνικής παράδοσης και σημάδι της αθωότητας της παιδικής μας ηλικίας, είναι το «βραχιολάκι του Μάρτη».

Η φύση αρχίζει για άλλη μια φορά να αναγεννάται και τα σημάδια της άνοιξης αρχίζουν πλέον να γίνονται όλο και περισσότερο εμφανή.
Είναι αλήθεια, ότι από εδώ και στο εξής κάθε μέρα που περνάει, την βλέπουμε να είναι λίγο μεγαλύτερη και λίγο πιο ζεστή από την προηγούμενη, μια και ο ήλιος κάνει όλο και περισσότερες ώρες αισθητή την παρουσία του, ανακτώντας την δύναμη του από τις κρύες και σκοτεινές μέρες του χειμώνα.

Ο Μάρτης πιθανότατα έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα, και συγκεκριμένα στα Ελευσίνια Μυστήρια, όπου έδεναν μια κλωστή (την Κρόκη) στο δεξί τους χέρι και το αριστερό τους πόδι.
Ο Μάρτης πήρε το όνομα του από το λατινικό όνομα του θεού Άρη (Mars = Άρης). Είναι ο πρώτος μήνας του Ρωμαϊκού ημερολογίου και αντιστοιχεί με τον Ελαφηβολιώνα των Αρχαίων Ελλήνων.
Στο Βυζάντιο γιόρταζαν την πρώτη Μαρτίου με σπουδαίες δραστηριότητες.
Ο λαογράφος Λουκάτος αναφέρει ότι τα «χελιδονίσματα» προέρχονται από την αρχαιότητα.
Την Πρώτη Μαρτίου οι μικροί έφτιαχναν ένα ομοίωμα χελιδονιού και τραγουδώντας το ανάλογο τραγούδι πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι για να μαζέψουν αυγά.

Σύμφωνα με το έθιμο, από την 1η ως τις 31 του Μάρτη, τα παιδιά φορούν στον καρπό του χεριού τους ένα βραχιολάκι, φτιαγμένο από στριμμένη άσπρη και κόκκινη κλωστή, τον «Μάρτη» ή «Μαρτιά»...

Σύμφωνα με την ίδια παράδοση, στο τέλος του μήνα, τα παιδάκια μπορούν να βγάλουν πλέον τον «μάρτη» τους και τότε πρέπει να ακολουθήσουν μία συγκεκριμένη διαδικασία.
Θα πρέπει να αναζητήσουν μία τριανταφυλλιά και να τον κρεμάσουν σε κάποιο από τα κλαδιά της, έτσι ώστε τα μάγουλά τους να γίνουν κόκκινα, όπως τα τριαντάφυλλα!
Στην συνέχεια, τον Μάρτη θα τον παραλάβουν τα χελιδόνια, που σαν αποδημητικά πουλιά που είναι, κάνουν και πάλι κάθε άνοιξη την εμφάνισή τους και θα τον χρησιμοποιήσουν για να στερεώσουν την νέα φωλιά που θα φτιάξουν.

Ta vraxiolakia tou Marti 1

Που υπάρχει το έθιμο
Το έθιμο εκτός από την Ελλάδα, υπάρχει και στην Αλβανία (ονομάζεται Βερόρε), στα Σκόπια (ονομάζεται Μαρτίνκα).

Σε αυτές τις χώρες πολλές φορές δένουν το Μάρτη σε κάποιο καρποφόρο δέντρο, ώστε να του χαρίσουν ανθοφορία, ενώ μερικοί τον τοποθετούν κάτω από μια πέτρα κι αν την επόμενη ημέρα βρουν δίπλα της ένα σκουλήκι, σημαίνει ότι η υπόλοιπη χρονιά θα είναι πολύ καλή.

Στη Βουλγαρία την πρώτη ημέρα του Μάρτη, φορούν στο πέτο τους στολίδια φτιαγμένα από άσπρες και κόκκινες κλωστές που αποκαλούνται Μαρτενίτσα. Παρόμοιες κλωστές (άσπρο και κόκκινο) χρησιμοποιούνται και τα Χριστούγεννα για να στολίσουν κλαδιά με διάφορους καρπούς για να είναι εύφορη η επόμενη χρονιά.

Στη Ρουμανία υπάρχει ένας μύθος που λέει ότι ο Θεός – Ήλιος μεταμορφώθηκε σε νεαρό άνδρα και κατέβηκε στη Γη για να πάρει μέρος σε μια γιορτή. Τον απήγαγε, όμως, ένας δράκος, με αποτέλεσμα να χαθεί και να βυθιστεί ο κόσμος στο σκοτάδι. Μια ημέρα ένας νεαρός, μαζί με τους συντρόφους του σκότωσε το δράκο και απελευθέρωσε τον Ήλιο, φέροντας την άνοιξη.
Ο νεαρός έχασε τη ζωή του και το αίμα του έβαψε κόκκινο το χιόνι.
Από τότε, συνηθίζεται την 1η του Μάρτη όλοι οι νεαροί να πλέκουν το Μάρτη (Μαρτισόρ στα Ρουμάνικα), με κόκκινη κλωστή που συμβολίζει το αίμα του νεαρού άνδρα και την αγάπη προς τη θυσία και άσπρη που συμβολίζει την αγνότητα.

Η λαϊκή φαντασία έδωσε στον μήνα Μάρτιο πάρα πολλά παρατσούκλια, όπως:
Ανοιξιάτης (γιατί είναι ο πρώτος μήνας της Άνοιξης),
Γδάρτης, Παλουκοκάφτης Κλαψομάρτης, Πεντάγνωμος (για το ευμετάβλητο του καιρού), Βαγγελιώτης (λόγω της γιορτής του Ευαγγελισμού),
Φυτευτής, και άλλα δηλωτικά της φυσιογνωμίας του, που έχουν σχέση με ιδιότητες ή πράξεις που του αποδίδονται.

Τα πιο πολλά από αυτά βρίσκονται μέσα στις παραδόσεις και τις παροιμίες που έπλασε ο λαός για να εξηγήσει τις απότομες μεταβολές του καιρού ή ακόμα και τις βαρυχειμωνιές που παρατηρούνται μέσα στο Μάρτη και που πάντα είναι επικίνδυνες για τη γεωργία και την κτηνοτροφία.

Μερικές από τις πιο χαριτωμένες και ωραίες παροιμίες, πολλές από τις οποίες χρησιμοποιούμε ακόμα και σήμερα είναι οι εξής:
"Μάρτης γδάρτης και κακός παλουκοκάφτης,
τα παλιά παλούκια καίει, τα καινούργια ξεριζώνει".

Για τις μεγάλες του παγωνιές λέμε:
"Τον Μάρτη χιόνι βούτυρο, μα σαν παγώσει μάρμαρο".

Για την αντιμετώπιση του κρύου που πολλές φορές τον Μάρτη είναι ιδιαίτερα δριμύ, υπάρχουν και πολλές άλλες παροιμίες:
"Φύλλα ξύλα για το Μάρτη να μην κάψεις τα παλούκια".
"Το Μάρτη φύλα άχερα μη χάσεις το ζευγάρι".
"Τσοπάνη μου την κάπα σου το Μάρτη φύλαγε την".
"Ο Αύγουστος για τα πανιά κι ο Μάρτης για τα ξύλα".

Τέλος, ποιος δεν γνωρίζει το ακόλουθο δίστιχο ποιηματάκι, που όλοι μας σίγουρα θυμόμαστε από τα μαθητικά μας χρόνια...

"Σαν ρίξει ο Μάρτης δυο νερά κι Απρίλης άλλο ένα,
χαράς σ' εκείνο το ζευγά πού χει πολλά σπαρμένα"

Πως φτιάχνουμε τα βραχιολάκια του Μάρτη