105 χρόνια από το ναυάγιο του Τιτανικού
Ο Τιτανικός, ένα κινητό «θαύμα του κόσμου» με σκαρί που είχε έκταση πάνω από 4 οικοδομικά τετράγωνα ξεκίνησε να φτιάχνεται στα ναυπηγεία του Μπέλφαστ της Ιρλανδίας από 3.000 εργάτες της εταιρίας White Star Line το 1909. Με βάρος άνω των 66.000 τόνων, μήκος 269μ., πλάτος 28μ. και κάθε ατμομηχανή ίση με μια τριώροφη οικοδομή. Ένα ατσάλινο τέρας, προϊόν της ματαιοδοξίας της βρετανικής ναυτιλίας που ήθελε να αποδείξει την κυριαρχία της στη θάλασσα. Ένα πλωτό παλάτι, υπερσύγχρονο για τα δεδομένα της εποχής, του οποίου το όνομα έγινε έκτοτε συνώνυμο της τραγωδίας στο παγκόσμιο λεξιλόγιο.
Μετά από σχεδόν 3 χρόνια που χρειάστηκαν για την κατασκευή του, ο Τιτανικός ξεκινάει το παρθενικό του ταξίδι στην άλλη πλευρά του κόσμου στις 10 Απριλίου 1912. Τα 16 διαμερίσματά του σηκώνουν στις πλάτες του συνολικά (μαζί με το προσωπικό) 2.223 επιβαίνοντες. Μια πιστή μικρογραφία της ανθρωπότητας με εκπροσώπους κάθε κοινωνικής τάξης, άλλοι φορτωμένοι με ενθουσιασμό κι άλλοι με όνειρα κι ελπίδα για μια νέα αρχή με την αποβίβαση στον απέναντι κόσμο. Τραγική ειρωνεία; Χρήματα και πενία, μόρφωση κι αγραμματοσύνη αποβιβάστηκαν μαζί στον Ατλαντικό βυθό, στο λιμάνι του άλλου κόσμου.
Στις 3 Φεβρουαρίου του 1971 τέσσερις τοπικοί αστυνομικοί είχαν πάρει την πληροφορία για παράνομη συναλλαγή ναρκωτικών ουσιών. Έμοιαζε για υπόθεση ρουτίνας. Οι δύο από αυτούς έμειναν στο αυτοκίνητο, ο τρίτος παραφύλαγε στην κεντρική είσοδο του κτιρίου ενώ ο Σέρπικο σκαρφάλωσε από την σκάλα κινδύνου, παρακολούθησε την αγορά, άκουσε το συνθηματικό και μετά ακολούθησε τους αγοραστές έξω. Οι αστυνομικοί αφού συνέλαβαν τους αγοραστές που κουβαλούσαν μια σακούλα με δύο κιλά ηρωίνης, αποφάσισαν να στείλουν τον Σέρπικο να προσποιηθεί κι αυτός τον αγοραστή, για να συλλάβουν την σπείρα. Άλλοι δυο αστυνομικοί ανέβηκαν πάνω μαζί του κι ο Σέρπικο χτύπησε την πόρτα του διαμερίσματος. Η πόρτα άνοιξε λίγα εκατοστά κι ο Σέρπικο την έσπρωξε με δύναμη κι έσπασε την αλυσίδα προστασίας. Πέρασε το μισό κορμί του μέσα στο διαμέρισμα αλλά οι έμποροι προσπάθησαν να την κλείσουν. Οι συνάδελφοί του απλώς τον κοίταζαν κι όταν τους φώναξε για βοήθεια δεν ανταποκρίθηκαν. Ο Σέρπικο πυροβολήθηκε στο πρόσωπο από απόσταση επαφής. Η σφαίρα διαπέρασε το μάγουλό του λίγο κάτω από το μάτι και σφηνώθηκε στο σαγόνι του. Έπεσε κάτω αιμόφυρτος, αλλά οι συνάδερφοί του δεν ανέφεραν στο «κέντρο» ότι πυροβολήθηκε αστυνομικός. Ο Σέρπικο σώθηκε από έναν ηλικιωμένο ισπανόφωνο από το διπλανό κτίριο, που κάλεσε τις πρώτες βοήθειες και τον κράτησε ζωντανό μέχρι να έρθει το ασθενοφόρο. Ο Σέρπικο γλίτωσε τη ζωή του, αλλά κουφάθηκε από το αριστερό αυτί ενώ, για χρόνια υπέφερε από πόνους στο σαγόνι και στο κεφάλι του.
Στις 14 Απριλίου του 1912 και ώρα 23:40, 4 μέρες μετά την αναχώρησή του, ο Τιτανικός προσκρούει στο παγόβουνο που έσκισε το αβίαστα το κύρος του καραβιού στη μέση, έτσι που πλημμύρισαν και τα 5 στεγανά του. Ατυχής συγκυρία, καθότι ήταν σχεδιασμένος να επιπλέει ακόμα κι αν πλημμύριζαν τα 4 από τα 5. Μετά από 2 ώρες και 40 λεπτά, στις 02:20 της 15ης Απριλίου 1912 ο Τιτανικός χάνεται από την επιφάνεια της θάλασσας. Στις 03:30 καταφτάνει το πλοίο “Carpathia”, διασώζοντας όσους μπορούσε ανάμεσα σε εκατοντάδες επιπλέοντα πτώματα από πνιγμό και κρυοπαγήματα.
Οι Μύθοι
Αν και η πολυβραβευμένη ομώνυμη ταινία του Τζέιμς Κάμερον απέδωσε πιστά το περιβάλλον, και την ατμόσφαιρα τόσο του πλοίου όσο και του ναυαγίου, αυτή σε συνδυασμό με τις αδιασταύρωτες μέχρι πρότινος πληροφορίες για τις ακριβείς συνθήκες κι αιτίες της βύθισης που μεταφέρονταν αφιλτράριστες από στόμα σε στόμα δημιούργησε μια σειρά «αστικών μύθων» που δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα:
- Ο χαρακτηρισμός «Αβύθιστο» καράβι. Αποδόθηκε στην ίδια την εταιρία White Star Line, η οποία δήθεν το ονομάτισε έτσι. Πανεπιστημιακές έρευνες απέδειξαν ότι ιστορικά ουδέποτε προέβη σ’ αυτόν τον χαρακτηρισμό κι ότι ο εν λόγω ισχυρισμός είναι προϊόν της λαϊκής δοξασίας, με μια γεύση αρχαιοελληνικής τραγωδίας όπου την ύβρη διαδέχεται η νέμεσις, δηλαδή η τιμωρία της υποτιθέμενης αλαζονείας.
- Το ότι οι επιβάτες της 3ης (=οικονομικής) θέσης, των κατώτερων τάξεων, κλειδαμπαρώθηκαν για να προηγηθούν οι «ευγενείς» στις σωσίβιες λέμβους. Πράγματι υπήρχε ένα κιγκλίδωμα στην πόρτα που ένωνε τα δύο καταστρώματα αλλά ουδέποτε δόθηκε εντολή και ουδέποτε σφραγίστηκε. Στην πραγματικότητα, οι πολλοί 3οθεσίτες, άνθρωποι φτωχοί, αρνήθηκαν να εγκαταλείψουν τα λιγοστά τους υπάρχοντα που τους ήταν απαραίτητα για το νέο ξεκίνημα, ενώ οι περισσότεροι δεν ήξεραν αγγλικά για να ακολουθήσουν τις οδηγίες του πληρώματος. Τα μέχρι τώρα δεδομένα δεν παρέχουν την παραμικρή ένδειξη ότι δόθηκε τέτοια εντολή από τον καπετάνιο.
- Ότι ο καπετάνιος Έντουαρντ Σμιθ πέθανε ηρωικά. Ότι δηλαδή επέλεξε, κυριευμένος από τις ενοχές του για το λανθασμένο χειρισμό, να βυθιστεί μαζί με το πλοίο του. Στην πραγματικότητα, κανείς μέχρι σήμερα δεν ξέρει τι απέγινε. Τα ίχνη του χάνονται μέσα στον πανικό της στιγμής.
- Ότι ο πρόεδρος της White Star Line Μπρους Ίσμεϋ ευθύνεται για το ναυάγιο. Υπήρχε η φήμη (που διαψεύσθηκε) ότι ήθελε ο Τιτανικός να φτάσει στον προορισμό του μια μέρα νωρίτερα για να γίνει ντόρος και πίεσε τον καπετάνιο να πάρει την κατεύθυνση που οδήγησε στα παγόβουνα επειδή ήταν πιο σύντομη. Του δόθηκε επίσης η ρετσινιά του «κακού» που τράβηξε από μια λέμβο μια γυναίκα για να πάρει τη θέση της. Αντιθέτως, μαρτυρίες επιζώντων μιλούν για έναν άνθρωπο που βοήθησε πολλούς επιβάτες να ανεβούν στις λέμβους πριν ο ίδιος μπει στην τελευταία. Όσο για το ναυάγιο, οι έρευνες απέδωσαν την ευθύνη στον καπετάνιο, ο οποίος πίστεψε ότι ο Τιτανικός θα μπορούσε με ελιγμούς να περάσει μέσα από τα παγόβουνα, αποφεύγοντάς τα.
- Ότι η ορχήστρα έπαιζε μέχρι το τέλος. Αυτό αποτελεί αποκύημα της φαντασίας του σκηνοθέτη Τζέιμς Κάμερον που λειτούργησε ως ποιητική αδεία.
Το ναυάγιο που δεν βρισκόταν
Οι προσπάθειες ανεύρεσης του σημείου που βυθίστηκε ο Τιτανικός άρχισαν λίγο πολύ αμέσως μετά το ναυάγιο. Ο εξοπλισμός όμως κι η τεχνολογία της εποχής δεν ήταν τόσο εξελιγμένα για να μπορούν να βοηθήσουν ουσιαστικά. Το χρονοδιάγραμμα με τις αποτυχημένες απόπειρες γεμίζει ολόκληρες σελίδες στο πέρασμα των χρόνων. Το έτος 1985 το Αμερικανικό Πολεμικό Ναυτικό ζήτησε από τον ωκεανογράφο Ρόμπερτ Μπάλαρντ και το υποβρύχιο “Argo” να βρει τα συντρίμμια δύο πυρηνικών υποβρυχίων των ΗΠΑ. Αυτός δέχθηκε με τον όρο να του δώσουν τη δυνατότητα και τα μέσα να ψάξει για τον Τιτανικό, αν περίσσευε χρόνος από την αποστολή. Μετά από έρευνες πολλών ημερών σε μια αχανή έκταση (και λίγο πριν εκπνεύσει η προθεσμία) εντόπισε μερικά συντρίμμια του Τιτανικού (=το μπόιλερ). Λίγο πιο πέρα και σε βάθος 3.500 μέτρων βρέθηκε την 1η Σεπτεμβρίου 1985 το θρυλικό ναυάγιο, περίπου 370 μίλια από τις καναδικές ακτές στο Βόρειο Ατλαντικό, στην περιοχή Newfoundland. Ο Τιτανικός είχε πια βρεθεί, 74 ολόκληρα χρόνια μετά την καταληκτική βουτιά του.
Άγνωστες αλήθειες
- Το υποθαλάσσιο μέρος του μοιραίου παγόβουνου ήταν τεράστιο, με ύψος κατά προσέγγιση ενός κτιρίου 50 ορόφων. Το εμφανές δε κομμάτι του συγκριτικά ήταν μικρό, τόσο που με το ζόρι έφτανε τη γέφυρα του πλοίου.
- Οι σωστικές λέμβοι του Τιτανικού δεν έφταναν για να καλύψουν το σύνολο των επιβατών του. Παρόλα αυτά, δεν καταλογίστηκε κάτι σχετικά μ’ αυτήν την έλλειψη στην εταιρία, καθώς ο αριθμός τους ήταν εντός των ορίων που έθετε ο νόμος. Απλά, ο εν λόγω νόμος δεν μπορούσε να προβλέψει ότι θα κατασκευάζονταν τέτοιων τεραστίων διαστάσεων πλοία.
- Ανάμεσα στους 2.223 επιβάτες υπήρχαν και 4 Έλληνες, εκ των οποίων κανείς δεν γλίτωσε. Σώθηκαν συνολικά μόλις 706. Σήμερα κανένας δεν βρίσκεται εν ζωή.
- Το ναυάγιο αποτελεί από πέρυσι Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς, πλην όμως, εξαιτίας της σκουριάς που προήλθε από οξείδωση του ατσάλινου σκελετού του από βακτήρια, εκτιμάται ότι σε 20-30 χρόνια θα καταρρεύσει.
- Ο επιφανής Αμερικανός Τζ.Π.Μόργκαν (ιδρυτής της γνωστής εταιρείας) ήταν να ταξιδέψει με τον Τιτανικό αλλά για επαγγελματικούς λόγους ακύρωσε το ταξίδι μια μέρα πριν.
- Το πλήρωμα του Τιτανικού καθυστέρησε να εκπέμψει σήμα κινδύνου για 47’ (!) μετά τη μοιραία πρόσκρουση στο παγόβουνο. Προτίμησαν να κρατήσουν χαμηλούς τόνους, πιστεύοντας ότι θα άντεχε και για αυτόν τον λόγο υπήρξε αυτή η καθυστέρηση. Αν είχε ζητήσει βοήθεια αμέσως, το πλοίο “Californian” που έπλεε κοντά, θα είχε σπεύσει νωρίτερα και περισσότεροι θα είχαν σωθεί. Όταν όμως ο «Τιτανικός εξέπεμψε τελικά SΟS, το πλήρωμα του «Californian» είχε κοιμηθεί, με αποτέλεσμα να μην ανταποκριθεί στο κάλεσμα πριν από τις 05.30 το πρωί.
Το ναυάγιο του Τιτανικού αποτέλεσε την αφορμή να αλλάξουν πολλοί νόμοι και πρακτικές τόσο της ναυσιπλοΐας όσο και της ναυτιλίας γενικότερα, ειδικά σε θέματα ασφαλείας (=φερειπείν, οι ναυαγοσωστικές λέμβοι να υπερκαλύπτουν σημαντικά τον συνολικό αριθμό επιβατών και πληρώματος) αλλά και κατασκευαστικά.