Άρθρα
Ημέρα του Έθνους των Ρομά σαν σήμερα 8 Απριλίου
Ημέρα του Έθνους των Ρομά
σαν σήμερα 8 Απριλίου
Ρομά, αθίγγανοι, τσιγγάνοι, γύφτοι
Ήρθαν από τη βόρεια Ινδία πριν από πολλούς αιώνες (ανάμεσα στο 500 και το 1000 μ Χ). Πέρασαν από το Αφγανιστάν, την Περσία, την Αρμενία, έφτασαν στην Ανατολία κι από εκεί εξαπλώθηκαν στην Ευρώπη. Από την Ευρώπη μετανάστευσαν στην Αμερική.
Παντού παρέμειναν οι ίδιοι, δεν άλλαξαν τις παραδόσεις και τα έθιμά τους, διατήρησαν τη γλώσσα τους που έχει ινδοευρωπαϊκή καταγωγή ( διασπασμένη όμως σε πολλές τοπικές διαλέκτους), συνέχισαν να είναι νομάδες ή ημινομάδες οι περισσότεροι και αρνήθηκαν να κάνουν επιγαμίες με άτομα έξω από τη φυλή τους. Σε ένα σημείο όμως έδειξαν μια περίεργη προσαρμοστικότητα: ασπάσθηκαν τη θρησκεία του τόπου όπου ζούσαν.
Τους αποκάλεσαν Γύφτους, επειδή νόμισαν ότι ήρθαν από την Αίγυπτο. Τους είπαν Αθίγγανους, δηλαδή ανέγγιχτους (από το στερητικό α + θιγγάνω =αγγίζω), επειδή θεωρήθηκε ότι ανήκαν στην κατώτερη κάστα των Ινδουιστών που δεν επιτρέπεται να αγγίζει κανείς. Ως Τσιγγάνοι (παραφθορά του Αθίγγανοι) έχουν κάτι από βιολιά, Κάρμεν και παθιάρικους έρωτες. Ως Ατζίγγανοι χάνουν αμέσως κάθε γοητεία. Ως Ρομά είναι φυλετική μειονότητα που ζει σε πλείστες χώρες.
Στην Ασία παραδείγματος χάριν βρίσκουμε Ρομά στο Αφγανιστάν (13.000), στο Ιράν (760.000), στο Ιράκ (αδιευκρίνιστο πόσοι), στην Τουρκία (35.000- 5.000.000), στο Αζερμπαϊτζάν (2.000), στο Καζακστάν (7.000), στην Ταϊλάνδη (10.000-50.000).
Στη Νότια Αφρική (7.900).
Στην Αυστραλία (5.000).
Στην Ευρώπη τους συναντούμε παντού. Ενδεικτικά:
Αυστρία (20.000-50.000)
Βέλγιο (10.000-15.000)
Δανία (1500-2000)
Γερμανία (210.000)
Ολλανδία (35.000-40.000)
Σουηδία (30.000-65.000)
Ελβετία ( 30.000-35.000)
Αγγλία( 44.000-94.000).
Και βέβαια και στη Γαλλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ιταλία, Τσεχία, Εσθονία, Φιλανδία, Ουγγαρία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Κροατία, Μολδαβία, Ρωσία, Πολωνία, Σερβία, Ουκρανία και αλλού.
Ταξιδεύουν ως τεχνίτες, όπως και άλλες νομαδικές κουρδικές και περσικές φυλές, και δεν διαφέρουν από τους ομόφυλούς τους που είναι σκορπισμένοι στον υπόλοιπο κόσμο. Είναι απομονωμένοι, στερημένοι και δεν πλησιάζονται εύκολα. Μόρφωση δεν έχουν, επειδή δεν έχουν ταυτότητα ούτε άλλα πιστοποιητικά που να βεβαιώνουν ποιοι είναι. Ζουν σε άθλια σπιτάκια του ενός δωματίου και εκεί πεθαίνουν από απλές, ιάσιμες αρρώστιες, επειδή δεν έχουν υγειονομική περίθαλψη.
Οι πιο πολλοί μαθαίνουν ένα πράγμα: να ζητιανεύουν. Οι περισσότεροι ζουν σε φτωχογειτονιές στη νότια Τεχεράνη σε στενά, ελικοειδή δρομάκια και κάθε πρωί πηγαίνουν στη βόρεια Τεχεράνη για να καθαρίσουν τζάμια αυτοκινήτων ή για να ζητιανέψουν. Άλλοι πουλούν ευτελή πραγματάκια όπως τσίχλες, λουλούδια, ποιήματα που λένε την τύχη, νάιλον κάλτσες. Οι νεαρές γυναίκες είναι όμορφες. Ψηλές, αδύνατες, σκουρόχρωμες, με λαμπερά μαλλιά και μακριά νύχια ξεχωρίζουν από τους άλλους ζητιάνους του δρόμου. Οι οδηγοί σταματούν για να τις φλερτάρουν και τους δίνουν και κανένα κέρμα.
Η πολυγαμία είναι συνήθης πρακτική εδώ. Η οικογένεια αποφασίζει για το γάμο των παιδιών, μόλις αυτά μπουν στην εφηβεία. Ο γάμος δεν δηλώνεται πουθενά, επομένως τα παιδιά που γεννιούνται κατόπιν δεν έχουν ταυτότητα. Όταν μεγαλώσουν, θα συνεχίσουν τη ζωή των γονιών τους με τον ίδιο, απαράλλαχτο τρόπο.
Αξίζει τέλος να προσέξουμε τις ομοιότητες και τις διαφορές μεταξύ δύο περιπλανώμενων λαών, των Ρομά και των Εβραίων. Και οι δύο λαοί βρέθηκαν να ζουν σκορπισμένοι σε ξένες χώρες, ανάμεσα σε αλλότρια έθνη, και υπέστησαν διωγμούς και σκληρή μεταχείριση. Και οι δύο λαοί αρνήθηκαν με πείσμα να αφομοιωθούν από τους άλλους λαούς που τους περιέβαλλαν, παρέμειναν ξεχωριστή εθνική-φυλετική ομάδα και γι’ αυτό το λόγο αντιμετώπισαν τη δυσπιστία και την εχθρότητα του κοινωνικού περιβάλλοντος. Και οι δύο λαοί είχαν μόνο κινητή περιουσία, δεν κατείχαν γη και ασχολήθηκαν με παρόμοια επαγγέλματα (πχ μεταλλουργία) που ταίριαζαν στον τρόπο ζωής τους, εφόσον δεν ήθελαν ή δεν μπορούσαν να ριζώσουν κάπου.
Οι μεν Ρομά δεν είχαν πρόβλημα να ακολουθήσουν τη θρησκεία της χώρας όπου ζούσαν, αρνήθηκαν όμως με πείσμα να εγκαταλείψουν τον τρόπο ζωής τους και την παράδοσή τους.
Οι Εβραίοι αντίθετα παρέμειναν πιστοί στην πατρογονική τους θρησκεία και αυτή ήταν ο συνεκτικός κρίκος που τους ένωνε παντού τον κόσμο. Κατά τα άλλα προσπάθησαν να ακολουθήσουν, όσο τους ήταν δυνατό, τον τρόπο ζωής της κοινωνίας, μέσα στην οποία βρίσκονταν και απέδειξαν ότι μπορούν να ζήσουν με το σύγχρονο τρόπο.
Στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και οι δύο λαοί πλήρωσαν ακριβό τίμημα για τη διαφορετικότητά τους. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, στο Συμβούλιο του Holocaust Memorial που ίδρυσε ο πρόεδρος Κάρτερ το 1980, δεν υπήρχε κανένα μέλος Ρομά. Η αδικία διορθώθηκε το 1987, όταν το Συμβούλιο απέχτησε το πρώτο μέλος που ανήκε σε αυτή τη φυλή. Η Διεθνής Αμνηστία μάς δίνει μια εικόνα από ένα καταυλισμό τους:
Στις σκηνές οι γυναίκες με τα μακριά, πολύχρωμα ρούχα τους κάθονται οκλαδόν στο βρώμικο πάτωμα και πίνουν τον καφέ τους. Μόλις γύρισαν από την πόλη όπου κάθε μέρα λένε τη μοίρα κοιτάζοντας τις παλάμες των περαστικών.
«Καμιά φορά βγάζουμε 10-12 δολάρια τη μέρα», λένε. «Ο κόσμος όμως μάς αποφεύγει, μας φοβάται».
Δεν έχουν ηλεκτρικό ρεύμα ούτε τρεχούμενο νερό, αν και κάποιοι ζουν στο ίδιο μέρος 20 χρόνια τώρα. Τουαλέτες δεν υπάρχουν. Οι πιο πολλοί δεν είναι πια νομάδες, αλλά όλοι διατηρούν τις παραδόσεις τους. Μιλούν τη γλώσσα Romani και παντρεύουν τα παιδιά τους, μόλις μπουν στην εφηβεία. Οδηγούν αυτοκίνητα χωρίς άδεια κυκλοφορίας και παράλληλα τα πουλούν και τα αγοράζουν.
«Σε πολλά μέρη δεν είμαστε καλοδεχούμενοι», λένε. «Όταν στήνουμε τις σκηνές μας, έρχονται οι υπάλληλοι του δήμου και προσπαθούν να μας διώξουν».
Αρκετοί δεν έχουν πιστοποιητικό γέννησης και είναι σαν να μην υπάρχουν. Το 90% από αυτούς είναι αναλφάβητοι. Αν κανείς στείλει το παιδί του στο σχολείο, δεν το δέχονται με τη δικαιολογία ότι δεν υπάρχουν κενές θέσεις. Ή, αν πάει κανένα κορίτσι φορώντας τη γνωστή κλαρωτή φούστα, οι δάσκαλοι του ζητούν να φορέσει παντελόνι.
«Αυτό όμως είναι ενάντια στην κουλτούρα μας», λένε οι γυναίκες αυτές.
Σαν σήμερα 8 Απριλίου, ο αγρότης Γιώργος Κεντρωτάς ανακαλύπτει το 1820 το περίφημο άγαλμα της Αφροδίτης στη Μήλο
Σαν σήμερα 8 Απριλίου, ο αγρότης Γιώργος Κεντρωτάς
ανακαλύπτει το 1820 το περίφημο άγαλμα της Αφροδίτης
"Την άνοιξη του 1820, ένας γεωργός από την Πλάκα, ο Κεντρωτάς ή Μποτόνης έσκαβε σε ένα πεζούλι, δικό του, κάτω από την Ανατολική Πύλη της αρχαίας πόλης. Έσκαβε λοιπόν, ο Κεντρωτάς μέσα στο πεζούλι του. Μα τι σκάψιμο έκανε; Ο Βουτιέ, αυτόπτης μάρτυρας, λίγα μέτρα παρακάτω με τους δύο ναύτες της Εσταφέτ, έψαχνε γι΄αρχαία.
Γράφει λοιπόν, πως ο Έλληνας χωρικός έβγαζε πέτρες από κάτι ερείπια, πέτρες κατάλληλες για οικοδομή. Όταν φάνηκε η βαθιά τρύπα, ο Κεντρωτάς σκύβει και βλέπει κάτι μάρμαρα να ασπρίζουν. Πίσω του όμως είναι οι τρεις Γάλλοι. Καταλαβαίνει πως αυτά που βρήκε έχουν αξία και θέλει να τα κρύψει σκεπάζοντάς τα με χώματα.
Ο Βουτιέ δεν κατάλαβε την πονηριά του Έλληνα χωρικού και γράφει:«Είχε ανακαλύψει το επάνω μέρος ενός αγάλματος, σε πολύ κακή κατάσταση και αφού δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στην κατασκευή του, ετοιμαζόταν να το ξανασκεπάσει με γκρεμίδια».Δεν ήταν τόσο αφελής ο Κεντρωτάς. Όταν είδε τον Κεντρωτά να σκύβει και να κοιτάζει μέσα στην σκοτεινή τρύπα, πλησίασε. Του έδωσε μερικά γρόσια φιλοδώρημα και με τη βοήθεια των δύο ναυτών έβγαλαν το επάνω μέρος του αγάλματος, από την τρύπα. Επίεσε τον Κεντρωτά να ψάξει κα να βρει και το άλλο, το κάτω μέρος του αγάλματος.
Ο Κεντρωτάς δεν ήταν πολύ πρόθυμος. Ο λόγος είναι φανερός. Προσπαθούσε να κρύψει ότι μπορούσε. Και για «να ψάξει» θα πει πως δεν φαινόταν το κάτω μέρος του αγάλματος και χρειαζόταν να βγούν τα χώματα και οι πέτρες που το έκρυβαν. Δεν άργησε να το βρει. Έγινε μια προσπάθεια να προσαρμοστούν τα δύο μέρη του αγάλματος, μα έλειπε ένα κομμάτι από τη μέση. Χρειάστηκαν καινούργιες παροτρύνσεις του Βουτιέ και πολλά ψαξίματα για να βρεθεί, μέσα στα χώματα και τις πέτρες, κι αυτό το κομμάτι. Και τότε ο Βουτιέ μπόρεσε και έστησε το άγαλμα. Δεν γράφει αν το στήσιμο έγινε μέσα στην τρύπα ή έξω από αυτή, στην επιφάνεια του εδάφους. Το κάτω μέρος του αγάλματος, πολύ βαρύ, πάνω από 500 κιλά, δύσκολα θα μπορούσαν να το ανεβάσουν στην επιφάνεια οι τρεις, ο Κεντρωτάς και οι δύο ναύτες, ή οι τέσσερις αν βοηθούσε κι ο Βουτιέ.
Ο Βουτιέ αμέσως μετά έτρεξε στην Πλάκα,να ειδοποιήσει τον Μπρεστ για την αποκάλυψη, και στο πλοίο του, την Εσταφέτ να πάρει το λεύκωμα και τα μολύβια του, για να σχεδιάσει το άγαλμα. Όσο έλειπε ο Βουτιέ, ο Κεντρωτάς εξακολουθούσε να ψάχνει. Έτσι βρήκε τις δυο Ερμές, με κεφάλι νέου και κεφάλι γέρου, καθώς κι ένα κομμάτι μπράτσου, μα τόσο φθαρμένο που δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί. Όταν ο Βουτιέ γύρισε από το λιμάνι άρχισε να σχεδιάζει το άγαλμα, τα δύο μέρη χωριστά και τις δυο Ερμές.Όση ώρα ο Βουτιέ σχεδίαζε προσπαθούσε να πείσει τον Μπρεστ, που ήταν δίπλα του, να κλείσει αμέσως συμφωνία.
Ο Κεντρωτάς ζητούσε μόνο 400 γρόσια. Μα ο Μπρεστ δίσταζε. Έλεγε αναστενάζοντας:«Μα είστε βέβαιος, καλά βέβαιος, πως αυτά τα μάρμαρα αξίζουν τόσα λεφτά; Σας παρακαλώ, μη με κάνετε να ριψοκινδυνέψω τα λεφτά μου». Τελικά ο Μπρεστ, έπειτα από τις συμβουλές και τις πιέσεις και άλλων Γάλλων Αξιωματικών, που αργότερα είδαν το άγαλμα, απόσπασε από τον Κεντρωτά την υπόσχεση πως δεν θα δώσει σε άλλον το άγαλμα, μέχρι να έλθει η απάντηση του Γάλλου Πρεσβευτή από την Πόλη, στον οποίον έγραψε ο Μπρεστ, μέσω του Γενικού Προξένου στη Σμύρνη, του Πιερ Νταβίντ.
Από την πρώτη στιγμή η ανακάλυψη του ωραίου αγάλματος διαδόθηκε στην μικρή κοινωνία της Μήλου. Ένας πρόκριτος, ο Ιάκωβος Ταταράκηςπροσπαθούσε να σταματήσει τις διαπραγματεύσεις με τους Γάλλους. Έλεγε στον Κεντρωτά πως ο πρίγκιπας Μουρούζης, Δραγουμάνος του Τουρκικού Στόλου, του είχε αναθέσει να αγοράζει κάθε αρχαίο που θα βρισκόταν στη Μήλο και να του το στέλνει στην Πόλη. Οι φοβέρες του προκρίτου έπιασαν τόπο. Δεν χρειαζόταν και πολλά για να τρομοκρατηθεί ένας ραγιάς, όπως γράφει ο Βουτιέ, που κατεβαίνει στο πλοίο του για να παρακινήσει τον κυβερνήτη του, τον Ρομπέρ, να φύγουν αμέσως για την Πόλη για να αναφέρουν σχετικά στον Πρεσβευτή, τον μαρκήσιο ντε Ριβιέρ. Ο Κεντρωτάς, έπειτα από τις συζητήσεις με τους Γάλλους και μετά την επέμβαση του Ιάκωβου Ταταράκη, κατάλαβε πως το άγαλμα είχε μεγάλη αξία και φρόντισε να το εξασφαλίσει μέχρι να δει τι θ' απογίνει. Μεταφέρει το επάνω μέρος στο [σταβλο] του, που ήταν εκεί κοντά.
Το άγαλμα δεν ήταν, έτσι απλά, δύο μέρη και ένα κομμάτι της μέσης. Είχε αποσπασθεί ο κότσος των μαλλιών, όπως γράφει ο Βουτιέ. Το ενδιάμεσο κομμάτι δεν ήταν ένα αλλά τέσσερα. Ήταν ακόμα το κομμάτι της παλάμης που κρατά το μήλο και ένα κομμάτι αριστερού βραχίονα. Έτσι το άγαλμα της Αφροδίτης βρέθηκε σε επτά κομμάτια, και αυτά, συναρμολογημένα, το απαρτίζουν από το 1821.
Όταν η ΑΕΚ άφηνε άφωνο τον πλανήτη, παίζοντας έναν αντιπολεμικό φιλικό ποδοσφαιρικό αγώνα με την Παρτιζάν Βελιγραδίου, τη στιγμή που το βελιγράδι δοκιμάζονταν από τους Νατοϊκούς βομβαρδισμούς
Όταν η ΑΕΚ άφηνε άφωνο τον πλανήτη,
παίζοντας έναν αντιπολεμικό φιλικό ποδοσφαιρικό αγώνα
με την Παρτιζάν Βελιγραδίου, τη στιγμή που το Βελιγράδι δοκιμάζονταν από τους Νατοϊκούς βομβαρδισμούς
Δεν ήταν τρόπαιο, νίκη ή γκολ, αλλά η πιο ένδοξη σελίδα στην ιστορία της πιο περήφανης ελληνικής ομάδας.
Το ημερολόγιο έδειχνε Τετάρτη 7 Απριλίου 1999. Η ΑΕΚ φανέρωνε πως το ποδόσφαιρο μπορεί από ένα απλό άθλημα να μετατραπεί σε επίδειξη πολιτισμού. Τι συνέβη όμως εκείνη την μέρα; Το Βελιγράδι δοκιμάζονταν, όπως και η ευρύτερη περιοχή της Σερβίας , από τους Νατοϊκούς βομβαρδισμούς.
Μεγάλη Τετάρτη, 7 Απριλίου 1999. Η ΑΕΚ γράφει την πιο ένδοξη σελίδα στην ιστορία της. Την πιο περήφανη. Την πιο μάγκικη. Δεν ήταν κάποιο τρόποιο, κάποια νίκη ή κάποιο τέρμα. Μπορεί το ταξίδι να ήταν για ένα φιλικό παιχνίδι, αλλά αυτό ήταν το λιγότερο. Η «κιτρινόμαυρη» αποστολή έφτανε στο Βελιγράδι εν μέσω βομβαρδισμών και έτσι γινόταν η πρώτη ομάδα παγκοσμίως που «έσπαγε» το εμπάργκο του πολέμου το '99 εναντίον της Σερβίας. Ήταν η έμπρακτη συμπαράσταση των Ελλήνων προς τον αγωνιζόμενο και δοκιμαζόμενο Σέρβικο λαό.
Η εφημερίδα «Πολίτικα» του Βελιγραδίου αναφερόμενη στο ματς της Παρτιζάν με την ΑΕΚ είχε τίτλο «Νικήσαμε τον πόλεμο δίπλα στους Έλληνες ήρωες», ενώ η εφημερίδα «Μπόρμπα» έγραφε: «Είναι Έλληνες και παραμένουν ήρωες». Ήταν μοναδικές στιγμές αλληλεγγύης και συμπαράστασης στους Γιουγκοσλάβους που δέχονται την απάνθρωπη επίθεση του ΝΑΤΟ. Οι παίκτες των δύο ομάδων φορούσαν φανέλες με ζωγραφισμένους στόχους σε ένα ματς που οι φίλαθλοι έγιναν ένα και «έκλεψαν» την παράσταση με την συμπεριφορά τους.
Το αγωνιστικό μέρος δεν είχε τόση σημασία. Άλλωστε το ματς διακόπηκε από την ειρηνική εισβολή Ελλήνων και Σέρβων φιλάθλων στον αγωνιστικό χώρο, με το σκορ 1-1. Τα γκολ πέτυχαν οι Κέτσμαν (13') και Ζουμπούλης (27'). Για την ιστορία, η Παρτιζάν του μετέπειτα προπονητή της ΑΕΚ Λιούμπισα Τουμπάκοβιτς αγωνίστηκε με τους Νταμιάνοβιτς, Κράσοβιτς, Σάβιτς, Σανόγεβιτς, Στογιάνοβιτς, Βούκοβιτς, Ιλιτς, Ιβιτς, Μπιέκοβιτς, Τόμιτς, Κίτσμαν και η Ενωση του Ολεγκ Μπλαχίν με τους Ατματσίδη (29' Μιχαηλίδη - 40' Κουρκούνα), Κοπιτσή (40' Κωστένογλου), Μπαμπούνσκι, Μιλοβάνοβιτς (42' Καψή), Τσέκολι (45' Ζήκο), Κατσαβό, Σαβέβσκι (32' Κασάπη), Μαλαδένη, Καλιτζάκη, Ζουμπούλη, Νικολαΐδη.
Ο αρχηγός της ΑΕΚ Ντέμης Νικολαϊδης εκφράζοντας όλη την ομάδα είπε χαρακτηριστικά «Δεν περιγράφονται τα συναισθήματα. Κάναμε αυτό που θέλαμε. Δώσαμε χαρά και ελπίδα σε αυτούς τους ανθρώπους που υποφέρουν από τις 24 Μαρτίου. Μακάρι να έρθει η ειρήνη, αυτό είναι το ζητούμενο. Αυτό που ζήσαμε δεν το συγκρίνω με κανέναν τίτλο, είναι διαφορετικό σαν εμπειρία από όλα τα άλλα. Όσους τίτλους κι αν πάρω δεν γίνεται σύγκριση. Ήταν ανεπανάληπτο», ενώ ο Σέρβος ποδοσφαιριστής της ΑΕΚ Μπράνκο Μιλοβάνοβιτς συγκλονισμένος από τη κίνηση της ομάδας του τόνισε «Θα μείνει για πάντα στη καρδιά όλων των Σέρβων η απόφαση της ΑΕΚ να σπάσει το εμπάργκο και εν μέσω βομβαρδισμών να βρεθεί στο Βελιγράδι. Είμαι περήφανος που ανήκω στην ΑΕΚ...». Ο Τόνι Σαβέφσκι μπορεί η πατρίδά του να είναι τα Σκόπια, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι δεν τον «άγγιξε» ο πόλεμος. Ο Σαβέφσκι δάκρυσε όταν είδε τη γέφυρα του Νόβι Σαντ κατεστραμμένη και τα κτίρια του Βελιγραδίου μισογκρεμισμένα.
«Τίγρης» και Ντέμης μπροστάρηδες.
Εμπνευστής της ιδέας του ταξιδιού ήταν ο Δημήτρης Μελισσανίδης. Στις 3 Απριλίου ο «τίγρης» μαζί με τον Πέτρο Στάθη, τον Κώστα Γενεράκη, αλλά και τον Ντέμη Νικολαΐδη δίνουν συνέντευξη Τύπου στην οποία γνωστοποιούν τις λεπτομέρειες του εγχειρήματος. Η ατάκα του Μελισσανίδη «από την αρχή είχα πει πως η συμμετοχή είναι εθελοντική. Δεν υπάρχει εγγύηση στον πόλεμο» είναι σκληρή. Αποτελούσε όμως την πραγματικότητα, καθώς μπορεί να υπήρχαν οι διαβεβαιώσεις πως οι δορυφόροι θα προστάτευαν το κομβόι των πούλμαν, όμως ουδείς είχε εμπιστοσύνη στους Αμερικανούς.
Αυτός όμως που έκανε μεγαλύτερη εντύπωση ήταν ο Ντέμης Νικολαΐδης. «Οι Ελληνες και οι Σέρβοι είναι οι μοναδικοί λαοί στα Βαλκάνια που πολέμησαν τους ναζί. Το μήνυμα είναι το εξής: Ειρήνη, κουράγιο και ελπίδα σε όσους ταλαιπωρούνται. Θέλω να καταδείξω την απέχθεια των Ελλήνων στον πόλεμο», είχε δηλώσει αποτυπώνοντας με τον καλύτερο τρόπο το πώς έβλεπε όχι μόνο ο ίδιος, αλλά και οι συμπαίκτες του το όλο εγχείρημα... Το θάρρος που έδειξαν οι παίκτες της ΑΕΚ που δέχθηκαν την πρόσκληση - πρόκληση, το έδειξαν και άλλοι. Δημοσιογράφοι, άνθρωποι του πολιτικού χώρου, αλλά και απλοί φίλοι της Ενωσης δέχθηκαν να ταξιδέψουν στην εμπόλεμη ζώνη.
Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπήρξαν προσπάθειες ακύρωσης της όλης προσπάθειας. Η ENIC δέχτηκε πιέσεις από το υπουργείο Αθλητισμού της Αγγλίας, προκειμένου να μη διεξαχθεί ο αγώνας, όμως απάντησε πως συμφέρον της είναι να πραγματοποιηθεί κανονικά η συνάντηση, όπως και έγινε. Στο αεροδρόμιο το παρών έδωσαν ουκ ολίγοι συμπαραστάτες της προσπάθειας της ΑΕΚ, έστω και ψυχολογικά.
Ο «τίγρης», μετά τη διεξαγωγή του αγώνα και φανερά συγκινημένος από τις στιγμές που είχε βιώσει, έλεγε: «Είμαι συγκινημένος. Αυτά που ζω είναι δύσκολο να περιγραφούν με ακρίβεια. Ολη η Γιουγκοσλαβία άνοιξε την αγκαλιά της και μας υποδέχθηκε με τη φράση «Είσαστε αδέλφια μας». Έκλαιγαν στους δρόμους ανεμίζοντας ελληνικές σημαίες. Μου έκαναν εντύπωση τα παιδιά. Βγήκαν από τα καταφύγια και ήρθαν στο γήπεδο. Μας ζητούσαν σημαίες της ΑΕΚ, μας έσφιγγαν τα χέρια, έκλαιγαν, μας έλεγαν ότι έγιναν οπαδοί της ΑΕΚ», είπε αρχικά και συνέχισε: «Σίγουρα η ΑΕΚ έδωσε την ψυχή της, ένωσε τους χτύπους της καρδιάς της με τους δοκιμαζόμενους φίλους μας Γιουγκοσλάβους. Ηταν ό,τι καλύτερο μπορούσαμε να κάνουμε».
Η αξέχαστη υποδοχή
Κόντευε μεσημέρι της 7ης Απριλίου στο Βελιγράδι όταν έφτανε η αποστολή της ΑΕΚ εκείνη ην ημέρα. Αρκετός κόσμος ήταν έξω εκείνη την ώρα και μόλις αντίκρισε τα πούλμαν με την ομάδα της Ενωσης, αλλά και τους συνοδούς, ξέσπασε σε συνθήματα. Περίπου 50 χιλιόμετρα από τα σύνορα με την Ουγγαρία, έγινε η πρώτη υποδοχή της ελληνικής αποστολής από τις τοπικές σερβικές αρχές. Και οι Γιουγκοσλάβοι υποδέχθηκαν τους Ελληνες με τον παραδοσιακό τρόπο, προσφέροντας ψωμί και αλάτι, όπως δηλαδή θέλουν τα σερβικά έθιμα όταν υπάρχει υποδοχή φίλων. Ενάμισι χιλιόμετρο έξω από το Νόβισαντ, αρκετός κόσμος περίμενε τα πούλμαν. Κρατούσαν ελληνικές σημαίες και πανό που έγραφαν «Σταματήστε τον πόλεμο» και «Ο γιος μου ρωτάει γιατί».
Χαιρετισμοί, Ακάθιστος Ύμνος (Χαιρετισμοί εις την Υπεραγίαν Θεοτόκον)
Ακάθιστος Ύμνος
(Χαιρετισμοί εις την Υπεραγίαν Θεοτόκον)
Ένα από τα λαοφιλέστερα ποιήματα της ελληνορθόδοξης χριστιανικής παράδοσης και φιλολογικό μνημείο άφταστης τελειότητας.
Ένας ύμνος προς την Παναγία, που, όταν ψάλλετε στις εκκλησίες κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, προκαλεί ρίγη αληθινής συγκίνησης και πνευματικής ανάτασης στους πιστούς. «Ακάθιστος Ύμνος» ονομάστηκε, επειδή, όταν ψάλλετε, το εκκλησίασμα στέκεται όρθιο, ενώ η εναλλακτική ονομασία του «Χαιρετισμοί», προέρχεται από τη συχνά επαναλαμβανόμενη λέξη Χαίρε.
Ο Ακάθιστος Ύμνος ψάλλετε τμηματικά το βράδυ της Παρασκευής των τεσσάρων πρώτων εβδομάδων των Νηστειών και ολόκληρο το βράδυ της Παρασκευή της πέμπτης εβδομάδας των Νηστειών, κατά τη διάρκεια της Ακολουθίας του Ακάθιστου Ύμνου.
Αποτελείται από το προοίμιο «Τη υπερμάχω στρατηγώ τα νικητήρια» και 24 οίκους (στροφές) με αλφαβητική ακροστιχίδα από το Α έως το Ω.
Το πρώτο μέρος του ποιήματος (Α-Μ) αναφέρεται σε επεισόδια από τη ζωή της Παναγίας (Ευαγγελισμός, Γέννηση του Ιησού, Υπαπαντή κ.ά.) και το δεύτερο μέρος (Ν-Ω) σε θεολογικά θέματα.
Αναφέρεται γενικότερα στην ενανθρώπιση του Ιησού και τη σωτηρία των ανθρώπων, ενώ εξαίρεται η συμβολή της Παναγίας.
Ο ποιητής του Ακάθιστου Ύμνου δεν είναι γνωστός, καθώς οι μακροχρόνιες έρευνες δεν έχουν καταλήξει σε αναμφισβήτητα συμπεράσματα. Έχουν αναφερθεί τα ονόματα του Ρωμανού του Μελωδού, του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Σέργιου, του διακόνου και ιαμβογράφου Γεωργίου Πισίδη, του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Γερμανού Α', του μητροπολίτη Νικομηδείας Γεωργίου Σικελιώτη, της Κασσιανής και του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Φωτίου.
Ο ύμνος αυτός ονομάζεται «Ακάθιστος» από την όρθια στάση, που τηρούσαν οι πιστοί κατά τη διάρκεια της ψαλμωδίας της. Όλοι οι πιστοί έψαλαν τον Ακάθιστο ύμνο όρθιοι, υπό τις συνθήκες που θεωρείται ότι εψάλη για πρώτη φορά, ενώ το εκκλησίασμα παρακολουθούσε όρθιο και την ακολουθία της εορτής του Ευαγγελισμού, με την οποία συνδέθηκε ο ύμνος.
Το έτος 626, και ενώ ο Αυτοκράτορας Ηράκλειος ηγείτο εκστρατείας του βυζαντινού στρατού κατά των Περσών, η Κωνσταντινούπολη πολιορκήθηκε αιφνιδίως από τους Αβάρους. Γνωρίζοντας την απουσία του στρατού, οι Άβαροι απέρριψαν κάθε πρόταση εκεχειρίας και την 6η Αυγούστου κατέλαβαν την Παναγία των Βλαχερνών.
Σε συνεργασία με τους Πέρσες, τη νύχτα της 7ης προς 8η Αυγούστου, ετοιμάζονταν για την τελική επίθεση, ενώ ο Πατριάρχης Σέργιος περιέτρεχε τα τείχη της Πόλης με την εικόνα της Παναγίας της Βλαχερνίτισσας και ενεθάρρυνε το λαό στην αντίσταση.
Τη νύχτα εκείνη, φοβερός ανεμοστρόβιλος, που αποδόθηκε σε θεϊκή αρωγή, δημιούργησε τρικυμία και κατέστρεψε τον εχθρικό στόλο, ενώ αντεπίθεση των αμυνόμενων προξένησε τεράστιες απώλειες στους Αβάρους και τους Πέρσες, οι οποίοι αναγκάστηκαν να λύσουν την πολιορκία και να αποχωρήσουν άπρακτοι.
«Τῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ τὰ νικητήρια,
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια,
ἀναγράφω σοι ἡ Πόλις σου Θεοτόκε.
Ἀλλ' ὡς ἔχουσα τὸ κράτος ἀπροσμάχητον,
ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον,
ἵνα κράζω σοι• Χαῖρε, Νύμφη ἀνύμφευτε».
Την 8η Αυγούστου, η Πόλη είχε σωθεί από τη μεγαλύτερη ως τότε απειλή της ιστορίας της. Ο λαός, θέλοντας να πανηγυρίσει τη σωτηρία του, την οποία απέδιδε σε συνδρομή της Θεοτόκου, συγκεντρώθηκε στο Ναό της Παναγίας των Βλαχερνών. Τότε, κατά την παράδοση, όρθιο το πλήθος έψαλε τον από τότε λεγόμενο «Ακάθιστο Ύμνο» στην Παναγία, αποδίδοντας τα «νικητήρια» και την ευγνωμοσύνη του «τῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ».
Κατά την επικρατέστερη άποψη, δεν ήταν δυνατό να συνετέθη ο ύμνος σε μία νύκτα. Άρα, μάλλον είχε συντεθεί νωρίτερα και μάλιστα θεωρείται ότι ψαλλόταν στο συγκεκριμένο ναό στην αγρυπνία της 15ης Αυγούστου κάθε έτους. Απλώς, εκείνη την ημέρα ο ύμνος εψάλη «ὀρθοστάδην», ενώ αντικαταστάθηκε το ως τότε προοίμιο («Τὸ προσταχθὲν μυστικῶς λαβὼν ἐν γνώσει») με το ως σήμερα χρησιμοποιούμενο «Τῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ τὰ νικητήρια», το οποίο έδωσε τον δοξολογικό και εγκωμιαστικό τόνο στον ως τότε διηγηματικό και δογματικό ύμνο.
Σύμφωνα όμως με άλλες ιστορικές πηγές, ο Ακάθιστος Ύμνος συνδέεται και με άλλα παρόμοια γεγονότα, όπως τις πολιορκίες και την σωτηρία της Κωνσταντινούπολης επί των Αυτοκρατόρων Κωνσταντίνου του Πωγωνάτου (673), Λέοντος του Ισαύρου (717-718) και Μιχαήλ Γ΄ (860). Δεδομένων των τότε ιστορικών συνθηκών (εικονομαχική έριδα, κλπ.), δε θεωρείται απίθανο η Παράδοση να έχει αλλοιώσει την ιστορική πραγματικότητα, με αποτέλεσμα να καθίσταται πολύ δύσκολο να λεχθεί μετά βεβαιότητας ποιο ήταν το ιστορικό περιβάλλον της δημιουργίας του Ύμνου.
Το τραμ το τελευταίο
Το τραμ το τελευταίο...
Οι πρώτοι τροχιόδρομοι (τραμ) εμφανίστηκαν στην Ελλάδα στις αρχές της δεκαετίας του 1880 με ιππήλατη κίνηση. Στην πορεία η ιπποκίνηση αντικαταστάθηκε από την ατμοκίνηση και το 1906 ξεκίνησε η ηλεκτροκίνηση των συρμών στην Αθήνα. Τα πρώτα δρομολόγια του ηλεκτροκίνητου τραμ στην Αθήνα πραγματοποιήθηκαν το 1908 στη γραμμή Ομόνοιας - Σταθμού Λαρίσης. Με το πέρασμα του χρόνου οι γραμμές επεκτάθηκαν στην Αθήνα και στον Πειραιά σε μήκος 65 χιλιομέτρων και οι συρμοί εκσυγχρονίστηκαν.
Το 1940 αγοράστηκαν 60 μεγάλα τροχιοδρομικά οχήματα, γνωστά ως κίτρινα λόγω του χρώματός τους.
Το τραμ έπαιξε σημαντικό ρόλο στον πόλεμο του 1940 μεταφέροντας τους επίστρατους στους σιδηροδρομικούς σταθμούς και το λιμάνι του Πειραιά. Μετά την Κατοχή άρχισε η φθίνουσα πορεία του (στην οποία συντέλεσε και η καταστροφή μεγάλου μέρους των συρμών από πυρκαγιά στο αμαξοστάσιο της Καλλιθέας, το 1943) και η κατάργηση ορισμένων γραμμών. Η οριστική κατάργηση του τραμ έγινε στα τέλη της δεκαετίας του '50.
Μέσα στο γενικότερο κλίμα της εποχής το τραμ κρίθηκε δυσκίνητo, θορυβώδες και εμπόδιο για την άνετη κυκλοφορία των αυτοκινήτων. Η Ηλεκτρική Εταιρεία Μεταφορών, που εκμεταλευόταν τις γραμμές, εξαναγκάστηκε από τις κυβερνήσεις να τo αντικαταστήσει με τρόλλευ.