DIASKEDASI.INFO

Ανδρέας Λασκαράτος

Ο Ανδρέας Λασκαράτος ήταν αξιόλογος σατιρικός ποιητής και πεζογράφος από την Κεφαλλονιά. Αφορίστηκε από την Εκκλησία εξ αιτίας των σατιρικών βελών του κατά των κληρικών. (1 Μαΐου 1811-24 Ιουλίου 1901)

Βιογραφία
Ο Ανδρέας Λασκαράτος γεννήθηκε το 1811 στο Ληξούρι και συγκεκριμένα στην εξοχική τοποθεσία Ριτσάτα, σε μία περίοδο που τα Επτάνησα περνούσαν από τη γαλλική στην αγγλική προστασία. Από τη φύση του ήταν ενα σπινθηροβόλο πνεύμα, άνθρωπος ιδιαίτερα ανήσυχος, έξυπνος και ετοιμόλογος. Υπήρξε έντονα σατιρικός και αμετακίνητος στις απόψεις του, παραδίδοντας έργα που έρχονται σε σύγκρουση με τις αντιλήψεις της εποχής του. Το γεγονός ότι δε δίσταζε να εκφράζει ελεύθερα και ανεπηρέαστα τις απόψεις του στηλιτεύοντας την υποκρισία, αποτέλεσε την κύρια αιτία για τη φυλάκιση, τους διωγμούς και τους αφορισμούς που υπέστη κυρίως από την εκκλησία αλλα και από τους διάφορους θιγόμενους της εποχής του.

Έζησε ολόκληρη τη διαδικασία της Ενωσης με την Ελλάδα, και μάλιστα αγωνίστηκε σκληρά με την πέννα του ενάντια στα πιστεύω των ριζοσπαστών για άνευ όρων παράδοση των Ιονίων Νήσων στην Ελλάδα.

Διέμεινε κατά τη διάρκεια των διωγμών του ανά περιόδους στην Κέρκυρα, τη Ζάκυνθο και το Λονδίνο, ενώ τα τελευταία του χρόνια βρέθηκε στο Αργοστόλι.

Ως γόνος πλούσιας οικογένειας γαιοκτημόνων, σπούδασε νομικά στο Παρίσι, όμως το επάγγελμα του νομικού το εξάσκησε μόνο όταν είχε οικονομική ανάγκη.

Υπήρξε μαθητής του Ανδρέα Κάλβου, ενώ γνώρισε και τον Διονύσιο Σολωμό, κάτι που ασφαλώς επηρέασε τη μετέπειτα πορεία του.

Ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία, την ποίηση, ενώ είναι πιο γνωστός ως λιβελογράφος.

Ήταν παντρεμένος με την Πηνελόπη Κοργιαλένειου, από γνωστή και εύπορη οικογένεια του νησιού, με την οποία απέκτησε δύο γιους και εφτά κόρες.

Εξέδωσε αρκετές σατιρικές εφημερίδες όπως ο «Λύχνος», καυτηριάζοντας αδιακρίτως την ανηθικότητα, την αδικία, την υποκρισία.
Πολλές φορές καταφέρθηκε εναντίον των πολιτικών και της ανικανότητάς τους, ενώ πολέμησε σκληρά τις θρησκευτικές προλήψεις και δοξασίες, κυρίως δε την αυθαιρεσία της θρησκευτικής αρχής.

Στις 2 Μαρτίου 1856, ο μητροπολίτης Κεφαλλονιάς Σπυρίδωνας Κοντομίχαλος, στην αγγλοκρατούμενη τότε Κεφαλονιά, αφορίζει τον Ανδρέα Λασκαράτο λόγω του βιβλίου του «Τα μυστήρια της Κεφαλονιάς» και φυσικά το βιβλίο.

Ο αφορισμός είχε προαποφασιστεί και συνταχτεί νωρίτερα (φέρει την ημερομηνία 16 Φεβρουαρίου 1856). Ο Λασκαράτος καταφεύγει κυνηγημένος στη Ζάκυνθο, αλλά στις 16 Μαρτίου 1856 αφορίζεται και εκεί, από τον μητροπολίτη της, Νικόλαο Κοκκίνη.

Κυριότερα έργα του είναι:
’’Στιχουργήματα’’,(1872)
Τα μυστήρια της Κεφαλονιάς,(1872)
Ιδού ο άνθρωπος ή ανθρώπινοι χαρακτήρες’’,(1874)
Ποιήματα και ανέκδοτα,(1884)
Οι καταδρομές μου εξαιτίας του «Λύχνου»,(1888)
Απόκριση στον αφορισμό,(1908)
Αυτοβιογραφία,(1912)

Πέθανε στο Αργοστόλι, όπου διέμενε μετά από τους διωγμούς που υπέστη, στις 24 Ιουλίου 1901, αλλά το έργο του παραμένει διαχρονικό έως σήμερα. Όσοι το έχουν μελετήσει αντιλαμβάνονται ότι ήταν ένας άνθρωπος που έβλεπε ιδιαίτερα μπροστά για την εποχή του και σήμερα, όσα αυτός είχε προβλέψει και επιθυούσε είτε αλλάξει είτε να εμποδίσει, έχουν κατά κανόνα επαληθευτεί.

Ανέκδοτα περιστατικά
Στη γιορτή του, ένας γείτονάς του για να τον ειρωνευτεί του έστειλε με την υπηρέτριά του ως δώρο ένα καλάθι γεμάτο κέρατα κριαριού που πάνω είχε μια επιγραφή «Στη γιορτή σου». Βλέποντας αυτό ο Λασκαράτος βγαίνει έξω στον κήπο του και κόβει τα ωραιότερα άνθη και τα βάζει μέσα στο ίδιο καλάθι με την επιγραφή «Ό,τι διαθέτει ο καθένας σε αφθονία δωρίζει» και τα δίνει στην υπηρέτρια λέγοντας: «Δώσε αυτά κόρη μου στον κύριό σου».
Όταν ο επίσκοπος τον αφόρισε, κάποιος πήγε να τον επισκεφθεί για να του το αναγγείλει «Τα έμαθες σιορ-Ανδρέα, ο επίσκοπος σε αφόρισε» και τότε ο Λασκαράτος του απαντά: «Ευχαριστώ τον επίσκοπο για τον αφορισμό, αλλά θα τον παρακαλούσα πολύ να μου αφορίσει και τα παπούτσια των παιδιών μου για να μη λιώσουνε οι σόλες τους και υποβάλλομαι σε έξοδα».

Εκδοθέντα έργα
Από τα έργα του μετά θάνατον έχουν εκδοθεί κατά καιρούς τα ακόλουθα:
Ποιήματα, Φέξης, Αθήνα 1916
Στοχασμοί, Γανιάρης και Σία, 1921
Ήθη, έθιμα και δοξασίες της Κεφαλλονιάς, Ελευθερουδάκης, Αθήνα 1924
Αυτοβιογραφία, Δημητράκος, Αθήνα 1927
Τα παθήματά μου και οι παρατηρήσεις μου στις φυλακές της Κεφαλλονιάς, Κοντομάρης και Σία, Αθήνα 1930
Τέχνη του δημηγορείν και συγγράφειν, Κολιατσάδα, Αθήνα 1954
Ποιήματα, Μαρής, Αθήνα 1958
Άπαντα, τόμοι 1-3, Αθήνα 1959
Βιογραφικά μου ενθυμήματα, Αθήνα 1966
Ιδού ο άνθρωπος, Πάπυρος, Αθήνα 1969
Ιδού ο άνθρωπος, Ερμής 1970
Ένα ανέκδοτο ποίημα, τυπ. Κείμενα, 1976
Ποιήματα, Μαρής, Αθήνα 1976
Αυτοβιογραφία, Γνώση, Αθήνα 1983
Ιδού ο άνθρωπος, Νέος σταθμός, Αθήνα 2001
Ιστορία ενός αρχιεπισκόπου, Βερέττα, Αθήνα 2005
Reflections, translated by Simon Darragh, εκδ. «Αιώρα», Αθήνα 2015
Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ιωάννης Κονιδάρης, Ανδρέας Λασκαράτος. Η δίκη του για εξύβριση της θρησκείας και η άρση του αφορισμού του (με βάση ανέκδοτα έγγραφα), εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα, 2011.

Νίκος Μαμαγκάκης

Ο Νίκος Μαμαγκάκης (Ρέθυμνο, 3 Μαρτίου 1929 Αθήνα, 24 Ιουλίου 2013) ήταν Έλληνας συνθέτης.

Βιογραφία
Ξεκίνησε τις σπουδές του από το Ωδείο Αθηνών και εν συνεχεία από το 1957 μαθήτευσε στην Ανώτατη Μουσική Σχολή του Μονάχου δίπλα στους Καρλ Ορφ και Γκέντσμερ.

Οι αρχικές του αναζητήσεις αφορούσαν στην ανανέωση του ηχοχρώματος και τις δομικές και ρυθμικές σχέσεις που βασίζονται σε αριθμητικές αναλογίες, τόσο με βάση τα δυτικά πρότυπα, όσο και με αναφορές στη δημοτική μας μουσική, κυρίως της ιδιαίτερης πατρίδας του.

Συνέπεια αυτής της αναζήτησης ήταν η χρήση στα έργα του διαφόρων δημοτικών οργάνων (κρητική λύρα, σαντούρι, κ.ά.) ή αντίθετα η χρήση και μόνο της ηχητικότητάς τους χωρίς αυτά καθ' εαυτά τα όργανα.

Από τα γνωστότερα έργα του είναι: Αναρχία για κρουστά και ορχήστρα, Σενάριο για δύο αυτοσχέδιους τεχνοκρίτες για ενόργανο σύνολο, ταινία και σκηνική δράση, Παραστάσεις για φλάουτο, φωνή και σκηνική δράση, Μουσική για τέσσερεις πρωταγωνιστές, Κασσάνδρα, Ερωτόκριτος, μουσική για τον Πλούτο του Αριστοφάνη, Τριττύς, Τετρακτύς, Εγκώμιο στο Ν. Σκαλκώτα και πρόσφατα, η σύγχρονη όπερα Οδύσσεια (βασισμένη στο ομώνυμο έπος του Νίκου Καζαντζάκη.

Έγραψε μουσική για τον ελληνικό κινηματογράφο, όπως: Η δασκάλα με τα ξανθά μαλλιά, Η νεράιδα και το παλικάρι, Η αρχόντισσα και ο αλήτης (όλες του Ντίνου Δημόπουλου), Λούφα και παραλλαγή, Άρπα-κόλλα, Βίος και Πολιτεία (του Νίκου Περάκη), Η λεωφόρος του μίσους (του Νίκου Φώσκολου) και πολλά άλλα.

Τον Απρίλιο 1997 παρουσίασε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών το τρίπρακτο λυρικό έργο του «Όπερα των σκιών» (εμπνευσμένο από το θέατρο σκιών) σε λιμπρέτο του Νάσου Θεοφίλου.

Απεβίωσε από καρκίνο στις 24 Ιουλίου 2013.

Αριστοτέλης Βαλαωρίτης

Ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης(1824-1879) ήταν επικός ποιητής του αρματολισμού - ένας από τους πιο διακεκριμένους Επτανήσιους ποιητές του 19ου αιώνα-και πολιτικός.

Βιογραφικά στοιχεία
O Αριστοτέλης Βαλαωρίτης γεννήθηκε στη Λευκάδα τον Ιούνιο του 1824 και βαπτίστηκε (Μόσχος - Αριστοτέλης) στις 2 Σεπτεμβρίου στον Ιερό Ναό του Παντοκράτορος.

Γιος του ηπειρωτικής καταγωγής Ιωάννη Βαλαωρίτη από τη Βαλαώρα Ευρυτανίας-πολιτευτή των Επτανήσων- και της καταγόμενης από ευγενή οικογένεια της Κεφαλλονιάς Αναστασίας Τυπάλδου-Φορέστη του Γρηγορίου.

Δείγμα της λατρείας προ την αρχαία Ελλάδα και τον κλασσικό πολιτισμό τους οποίους έτρεφε το οικογενειακό του περιβάλλον ήταν η ονοματοδοσία του ποιητή με το όνομα Αριστοτέλης.

Τα πρώτα γράμματα τα έμαθε στη Λευκάδα και στην Κέρκυρα.Φοίτησε (1838-1841) στην Ιόνιο Ακαδημία και ακολούθως ταξίδεψε στο ελεύθερο Ελληνικό κράτος και στην Ιταλία. Ύστερα πήγε στο Ελβετικό κολλέγιο στη Γενεύη(1842-1844) , με κηδεμόνα τον Εϋνάρδο.

Το 1844 έλαβε το Baccalauraet es letters et es sciences. Στη συνέχεια στο Παρίσι, όπου γράφτηκε στη νομική σχολή (1844-1846), αλλά για λόγους υγείας μετέβη στην Πίζα στην Ιταλία και σπούδασε νομικά. Το 1848, στις 16 και 22 Μαΐου  αναγορεύθηκε διδάκτωρ του Δικαίου. Το επάγγελμα του δικηγόρου όμως δεν το εξάσκησε ποτέ. Αφοσιώθηκε ολοκληρωτικά στην ποίηση.

Οικογενειακή κατάσταση
Μετά από συχνά ταξίδια που πραγματοποιούσε στη Βενετία, γνωρίστηκε με τον Αιμίλιο Τυπάλδο, την κόρη του οποίου, Ελοΐζα, παντρεύτηκε στις 10 Ιουνίου 1852.

Στις 9 Αυγούστου 1857 απέκτησε ένα γιο, τον Αιμίλιο, ο οποίος σπούδασε στην Ιένα φιλολογία και φυσιολογία αλλά πέθανε στη Μαδέρα από φυματίωση.

Επίσης στις 18 Μαρτίου 1869 την κόρη του Όλγα Αναστασία Άννα. Τέλος, μια ακόμα κόρη του γεννημένη το 1870 στη Λευκάδα, η Ναθαλία, πέθανε στις 15 Οκτωβρίου 1875. Συνολικά από το γάμο του απέκτησε επτά παιδιά.

Η πολιτική του δράση στην Ιόνιο Βουλή
Από αρκετά νωρίς ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης εμπλέχθηκε στην πολιτική, και το 1857 εξελέγη στην Ιόνιο Βουλή, τασσόμενος με το κόμμα των Ριζοσπαστών και αγωνιζόμενος για την ένωση των Ιονίων νήσων με την Ελλάδα.

Στα πλαίσια της ενωτικής κίνησης των Ιταλών και της ίδρυσης διαφόρων κομιτάτων τα οποία σαν αντανάκλαση των Ιταλικών ενεργειών θα προκαλούσαν ανάλογα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα στη Βαλκανική, ιδρύεται από τον Βαλαωρίτη στη Λευκάδα παρόμοιο κομιτάτο.

Ο Βαλαωρίτης μετέβη στην Ήπειρο και τον Ιούνιο του 1862 στο Μαυροβούνιο ως εκπρόσωπος κομιτάτων, μεταφέροντας χρήματα υπέρ του αγώνος των Μαυροβουνίων.

Η πολιτική του δράση μετά την Ένωση
Μετά δεν την ένωση, στάλθηκε ως αντιπρόσωπος των Επτανήσων στην Ελληνική Εθνοσυνέλευση. Διακρίθηκε με τη δήλωση που έκανε ότι οι συντοπίτες του θα συνεργάζονταν χωρίς προτίμηση για το ένα ή το άλλο κόμμα με το καταλληλότερο ή ικανότερο πρωθυπουργό αλλά και το πιο ανιδιοτελή.

Εκλέχθηκε δύο φορές (1865, 1868) βουλευτής με το κόμμα του Αλέξανδρου Κουμουνδούρου, αλλά κρατήθηκε μακριά από την ενεργό πολιτική και απέρριψε τρεις κυβερνητικές προτάσεις για ανάληψη υπουργικών χαρτοφυλακίων. Η αντίδρασή του στη φορολογική αφομοίωση των Επτανήσων με το φορολογικό σύστημα του Ελληνικού κράτους-έλεγε σε μια ομιλία του: «Το φορολογικόν σύστημα επαχθέστατο εν Ελλάδι δεν δύναται να εφαρμοσθή παρ΄ημίν». Μέριμνά του είναι η ενότητα του Ελληνικού έθνους γι’ αυτό προβάλει μέσα από τις ομιλίες του στο κοινοβούλιο ,την προσήλωση στο θεσμό της μοναρχίας, ως παράγοντα εξισορρόπησης .

Έτσι πολύ καλή ήταν η ιδιωτική και δημόσια σχέση που είχε με τον βασιλιά Γεώργιο.

Οι διαβόητες για τη νοθεία τους εκλογές του 1868,οι αυθαιρεσίες της κυβερνητικής παράταξης κατά την επικύρωση των αποτελεσμάτων από τη βουλή, καθώς κι ένα επεισόδιο ανάμεσα στον ποιητή και τους αδελφούς Ιακωβάτους (στη συνεδρίαση της 5ης Ιουνίου 1868, ο Βαλαωρίτης δεν θα διστάσει να ραπίσει τον Χαράλαμπο Τυπάλδο-Ιακωβάτο ενώ αντάλλαξε και γρονθοκοπήματα με τον Γεώργιο Τυπάλδο-Ιακωβάτο.)  κατέληξε σε αποδοκιμασία της Βουλής για το άτομό του.

Και ως μέλος της Ελληνικής Βουλής συνεχίζει να δρα για την προώθηση των εθνικών δικαίων. Στα τέλη του 1866 γίνεται μέλος της ‘’Κεντρικής υπέρ των Κρητών Επιτροπής’’ χρηματίζοντας και γραμματέας αυτής. Τέλη Σεπτεμβρίου του 1868 κατέρχεται μυστικώς στην Κρήτη.

Η μετά την απόσυρση του Βαλαωρίτη από την πολιτική δράση
Απογοητευμένος από τα πολιτικά πράγματα της Ελλάδας αποσύρθηκε στο νησί Μαδουρή, όπου ασχολήθηκε με την συγγραφή ποιημάτων και ιστορικών μελετών. Πέθανε στις 24 Ιουλίου του 1879 λόγω καρδιακής προσβολής.

Ο Βαλαωρίτης υπέρμαχος του Μεγαλοϊδεατισμού
Δεν ήταν μόνο η ποίηση που αντανακλούσε τον μεγαλοϊδεατική εθνική ιδεολογία. Στις πολιτικές του ομιλίες, μαχόμενος τον ‘’μικροελλαδισμό’’, προβάλλει την άποψη πως , «η κατάρτσησις του Ελληνικού Βασιλείου υπήρξεν ο πρώτος θεμέλιος λίθος και ουχί το οικοδόμημα της μεγάλης Ελληνικής Εθνότητος» .

Και σε άλλο λόγο του, «Συμπυκωθέντες ήδη εντός στενοτάτου κύκλου, αγανακτούμεν,πάσχομεν ως εκ δυσπνοίας, η ατμόσφαιρα της ελευθέρας Ελλάδος, δεν αρκεί πλέον να διαθρέψει τους πνεύμονάς μας». Το εθνικό αυτό ιδεώδες και μεγαλείο δεν θα μπορούσε να υπηρετηθεί καλύτερα, από την απουσία κοινωνικών συγκρούσεων, έλεγε: «Παρήλθεν ο καιρός των κοινωνικών επαναστάσεων.

Ο κόσμος όλος προβαίνει σήμερον εις την κατάκτησιν του μέλλοντος,ουχί διά των όπλων. Πας εμφύλιος σπαραγμός, πάσα διατάραξις της δημοσίας τάξεως,ισοδυναμεί με σεισμόν, κλονίζοντα τα θεμέλια του Εθνικού μεγαλείου».

Χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ποίησης του Βαλαωρίτη-επιρροές
Τα γνωρίσματα του ποιητικού του έργου ήταν: ο πραγματισμός, η αφηγηματικότητα, η ιστορική, εθνοκεντρική, πατριδολατρική και λανθανόντως μεγαλοϊδεατική θεματική, η ρητορικότητα, η ροπή προς τον διδακτισμό, η εμποτισμένη από το δημοτικό τραγούδι της ηπειρωτικής Ελλάδας γλώσσα.

Ως προς τη χρήση της ιστορίας στην ποίηση του, «εξαντλείται στην ιστορική στιγμή: η ποίησή του πηγαίνει να συναντήσει τα ιστορικά πρόσωπα, τα οποία προέρχονται κυρίως από το μαρτυρολόγιο των ηρώων του 1821». Ο ίδιος δεν αυτοπροσδιοριζόταν ως ρομαντικός, αλλά ως ιστορικός.

Είχε διαλέξει την «πραγματολογική ιστορία για βάση της ποιητικής του έμπνευσης. Όμως αυτή η προσέγγιση από τον ίδιο του έργου του δεν εμπόδισε «την κυριαρχία του ρομαντικού ιστορισμού στην ποίησή του». Ως προς το πραγματολογικό υλικό του αυτό δεν σχετίζεται με την προσωπική ζωή του ποιητή, με τη σύγχρονή του κοινωνική πραγματικότητα της Λευκάδας και του ελεύθερου κράτους.

Τα θέματά του αντλούνται από την Επαναστατική και προεπαναστατική εποχή, την Λατινοκρατία, τους αγώνες των κλεφτών, των αρματολών και των Σουλιωτών. «Οι ήρωες ενεργούν μέσα σε ένα κλίμα αφύσικα υψωμένο. Κυρίαρχο μέτρο στην ποίησή του είναι ο δημοτικός ομοιοκατάλληκτος δεκαπεντασύλλαβος, ο οποίος στα τελευταία του ποιήματα εγκαταλείπεται.

Ο Βαλαωρίτης είναι από τους πρώτους λογοτέχνες που θεματογραφεί ηθογραφικά στοιχεία στην Ελληνική λογοτεχνία.

Ο Βαλαωρίτης και η Επτανησιακή σχολή
Ο Βαλαωρίτης κρατάει φανερή απόσταση από το έργο και το πρότυπο του Σολωμού. Πλήρης είναι η ρήξη του με τις γλωσσικές αρχές του σολωμικού κύκλου, αφού στην πρώτη κιόλας ποιητική του συλλογή, Στιχουργήματα (1847) υιοθετεί τα γλωσσικά και αισθητικά πρότυπα του αθηναϊκού-φαναριώτικού ποιητικού προτύπου των δύο προηγούμενων δεκαετιών.

Απορριπτικές είναι οι κρίσεις του Βαλαωρίτη για το μεγαλύτερο μέρος της σολωμικής ποίησης, αν και έγραψε μάλιστα δύο ποιήματα στην μνήμη του. Η αντισολωμική στάση του Βαλαωρίτη δεν αποσκοπούσε παρά στη διεκδίκηση της θέσης του εθνικού ποιητή που οι άλλοι επτανήσιοι προόριζαν για τον Σολωμό.

Ο Βαλαωρίτης διαδήλωσε την πνευματική συγγένειά του με την ανύπαρκτη ‘’ηπειρώτικη σχολή’’-κι αυτό για να τον δεξιωθούν οι λόγιοι της Αθήνας. Κινήται πέραν της σολωμικής παράδοσης αλλά και πέραν της απαισιοδοξίας των Αθηναίων ρομαντικών. Το επικορομαντικό στοιχείο στοιχείο στην ποίησή του κυριαρχεί.

Ο Βαλαωρίτης και η δημοτική γλώσσα
Η ποίησή του ήταν πάντοτε γραμμένη στη δημοτική, οι πρόλογοι όμως και τα σχόλια που τα συνόδευαν γραμμένα στην καθαρεύουσα. Αυτή η αντίθεση τεκμηρίωνε έστω και έμμεσα την πεποίθησή του πως η δημοτική αδυνατούσε να εκφράσει βαθύτερες έννοιες.

Η πρόσληψη του Βαλαωρίτη
Η πρόληψή και η κριτική που έγινε στο ποιητικό έργο του Βαλαωρίτη ήταν αντιφατική: από την πλήρη άρνηση ως την αποδοχή. Με την έκδοση της πρώτης του συλλογής, των Μνημοσύνων , του ασκείται κριτική από την Κερκυραϊκή εφημερίδα Η παλιγγενεσία κριτική για την άκρα δημοτική του, μα που τελικό στόχο έχει τις πολιτικές του απόψεις.

Το 1867 χαρακτηρίστηκε η δημοτική ως πολύ απέχουσα από την ομιλουμένη.

Το 1872 με αφορμή τα αποκαλυπτήρια του αγάλματος του Γρηγορίου Ε' έξω από το Πανεπιστήμιο, προσκαλείται να το προσαγορεύσει με ένα ποίημά του γραμμένο στη δημοτική.  Ο Παναγιώτης Πανάς τονίζει την πλαστότητα του λαϊκού στοιχείου και τις ρομαντικές υπερβολές του.

Συγγράφει δύο ποιήματα, ‘’Μήνυσις της Δημοτικής Ποιήσεως ενώπιον της Κριτικής’’ και ‘’Ποιητικήν Συνταγήν’’ σατιρικά των πηγών εμπνεύσεως του ποιητή: «Τρεις τόνους Πίνδο. Τέσσαρους χιόνι/ μία λιτρ’ ανάσασι και ένα αηδόνι,/ δεμάτια τέσσεραδάφνες, μυρτούλες/ράσα ξεσκλίδια γύφτους αυγούλες.

Το 1866 ο Ανδρέας Λασκαράτος-φίλος του από το 1859- σε επιστολή του προς τον Δανό ιερέα Θεόδωρο Χάνσεν, συστήνει την αναθεώρησή των ποιημάτων του Βαλαωρίτη από τον ίδιο το δημιουργό τους «για να είναι στ΄αλήθεια καλά και λαμπρά».

Το 1874 στην εφημερίδα ‘’Εξέγερσις’’ δημοσιεύεται η σάτιρα με τίτλο ‘’προς τον Εθνικόν ποιητήν’ Αμανές’’-σάτιρα του ποιήματός του προς τιμήν του Γρηγορίου Ε’ : «Πως μας θωρείς σαν άλλαλος; Που τρέχει το μυαλό σου;/οι φτερωτές ελπίδες σου της δόξας , …τα΄όνειρό σου/ακόμα δεν ξεδούλιανε….; ακόμη δε σε φθάνει ατήνο το περήφανο του Παρνασσού στεφάνι» Η πολεμική του

Πανά εναντίον του Βαλαωρίτη, με τον οποίο αρχικά ήταν ομόφρονες πολιτικά και λογοτεχνικά, ήταν αποτέλεσμα λογοτεχνικών (η πολεμική του Βαλαωρίτη σε βάρος του Σολωμού που ο Πανάς εκτιμούσε) και πολιτικών αιτίων (ο Βαλαωρίτης ευνοούσε το κόμμα του Κουμουνδούρου, ενώ ο Πανάς ήταν αντιπολιτευόμενος αυτού).

Ο Δημήτριος Βερναρδάκης επέκρινε τον ρομαντικό στόμφο του ποιήματος για τον Γρηγόριο Ε'. και την ‘’ψευτοδημοτική’’ γλώσσα του. Θα ακολουθήσει ο Ιάκωβος Πολυλάς με άρθρο του στην εφημερίδα ‘’Ο Κώδων’’ με τίτλο, ‘’Η λόθρα και η καταβόθρα (Επίκριση της Ωδής του Αρ. Βαλαωρίτη στον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε΄)’’.

Θα το χαρακτηρίσει ‘’αποσιωποποίημα’’ λόγω της κατάχρησης αποσιωπητικών στο συγκεκριμένο ποίημα , της τάσης του να παρομοιάζει τα μεγάλα πράγματα με τα μικρά ,όπως στο στίχο ‘’η ανατριχίλα βαθιά μας βόσκει την καρδιά’’ που για τον Πολυλά η έννοια της ανατριχίλας --κάτι στιγμιαίο- δε συμβιβάζεται με την έννοια του ρήματος βόσκω-κάτι διαρκές).

Ο ελάσσων ποιητής Κωνσταντίνος Τυπάλδος Πρετεντέρης μιμείται τον Βαλαωρίτη και αυτό το εντοπίζουμε στο διακείμενό του, στην τυποτεχνική αποτύπωση των ιδεών και συναισθημάτων του με τη σωρεία αποσιωπητικών και θαυμαστικών.

Ο Εμμανουήλ Ροΐδης στα 1877 προβάλει δημόσια την άποψη πως ποίηση στην Ελλάδα δεν υπάρχει, εκείνη την περίοδο, αλλά μόνο τον Βαλαωρίτη ξεχώριζε από τους εν ζωή ποιητές. Δυο χρόνια αργότερα θα εκφράσει την άποψη πως ο Βαλαωρίτης είναι εθνικός ποιητής μια αντιηρωικής εποχής. Νεώτεροι ποιητές αναγνωρίζουν τις οφειλές τους στον Βαλαωρίτη, όπως ο Άγγελος Σικελιανός με τις ποιητικές τους συνθέσεις και ομιλίες.

Ο Κωστής Παλαμάς στις ομιλίες, άρθρα και επιστολές του, που όλα μαζί συγκρότησαν το βιβλίο του ‘’Αριστοτέλης Βαλαωρίτης’’ (1924) προχωράει στις ειδολογικές διακρίσεις και την ιεράρχηση των ενδιαφερόντων του ποιητή.

Ο Παλαμάς συνέθεσε ποίημα για τον Αριστοτέλη Βαλαωρίτη τονίζοντας περισσότερο την ‘’πρακτική πλευρά’’ της ποίησής του. Για τον κριτικό Γιάννη Αποστολάκη η ποιητική του Βαλαωρίτη είναι εξωτερική και περιγραφική χωρίς να μπορεί να κατορθώσει να αναχθεί στη σύνθεση ιδανικών μορφών, απουσιάζει η δύναμη της συνθετικής σύλληψης.

Αλλά και η πολιτική του δράση δεν έμεινε ασχολίαστη από τους συγχρόνους του , έτσι ο Γεώργιος Ιακωβάτος, έγραψε μια έμμετρη σάτιρα: «Κνούτο, κνου, Βαλαωρίτη/Ως το στόμα , κι ως τη μύτη/Στα κεφάλια των παιδιών σου/Στυλαβάταις των σκοπών σου/Κνου, βρωμοποιηματούρα/που διαβάζει η Κουμουντούρα,/που διαβάζει η σγαριλιά/ η Κουμουντουροφωλιά.

Η μαρξιστική ιστοριογραφία και χαρακτηριστικά, ο Γιάνης Κορδάτος τον είδε ως τον «πατριδολάτρη ποιητή που υμνεί το 21 και εκφράζει τη Μεγάλη Ιδέα».

Η κατασκευή του ‘’Εθνικού’’ ποιητή
Στην περίπτωση του Βαλαωρίτη ο τίτλος του ‘’εθνικού ποιητή’’ δόθηκε διότι «αντλούσε σχεδόν αποκλειστικά τα θέματά του από τη νέωτερη ελληνική ιστορία και επειδή υπερασπίστηκε την εθνική ιδέα όχι μόνο με το λόγο του αλλά και εμπράκτως».

Όμως με δεδομένο πως και άλλοι ποιητές και πεζογράφοι της εποχής του αντλούσαν από το ίδιο υλικό, η Έρη Σταυροπούλου, εξηγεί πως η διάκριση αυτή του Βαλαωρίτη οφειλόταν α) στη δημοτική γλώσσα που χρησιμοποίησε –θελκτικό στοιχείο για το ακροατήριό του μα που άρμοζε και με το «ήθος και τη φωνή των διαφόρων ηρώων του» β)στο πάθος και το τραγικό μεγαλείο με το οποίο πρόβαλε τους ήρωές του. Γ) η συγκυρία επέτεινε όλα αυτά Κι έτσι ήταν επακόλουθο οι κριτικοί να επισημάνουν «διαρκώς θετικά», αυτά τα δεδομένα, «αναδεικνύοντας τον Βαλαωρίτη στον εγκυρότερο ποιητικό εκφραστή της Μεγάλης Ιδέας.

Το 1906 συστήνεται επιτροπή με σκοπό την διεξαγωγή εράνου για την κατασκευή προτομής προς τιμήν , όπως αναφέρεται , του ‘’εθνικού ποιητή Αριστοτέλη Βαλαωρίτη.

Ο σχολικός Βαλαωρίτης
Τη θέση του βρήκε και στα σχολικά εγχειρίδια ο Βαλαωρίτης αρκετά νωρίς. Έτσι το 1884 με Διάταγμα του Υπουργείου Παιδείας ορίζεται η ύλη των Νέων Ελληνικών και ο Βαλαωρίτης περιλαμβάνεται στην προτεινόμενη διδακτική ύλη. Το ποίημά του ‘’Δημώδης περί Βαλμά θρύλλος’’ μετά από υπόδειξη του Νικόλαου Πολίτη συμπεριελήφθη στα πρώτα Νεοελληνικά Αναγνώσματα.

Επίσης στο χρονικό διάστημα 1937-1997 και σε σύνολο 79 σχολικών εγχειριδίων, εκ των οποίων τα 47 περιέχουν αναφορές σε Επτανήσιους λογοτέχνες, έχουμε παρουσία του Βαλαωρίτη σε 7 εξ αυτών. Πιο συχνό το ποίημά του, ‘’Ο ανδριάς του Γρηγορίου του Ε΄’’.

Εργογραφία
Τα πρώτα δείγματα γραφής του είναι οι επιστολές που συντάσσει προς τη μητέρα του την εποχή που ταξιδεύει στην Ελλάδα και στην Ιταλία ,πριν την έναρξη των σπουδών του. Στα 1847 φοιτητής όντας, τυπώνει την πρώτη ποιητική συλλογή του, ‘’Στιχουργήματα’’.

Το 1859 τυπώνει τη δεύτερη ποιητική συλλογή του, ‘’Μνημόσυνα’’ και το 1859 τη μεγάλη ποιητική του σύνθεση ‘’Η Κυρά Φροσύνη’’. Επίσης πραγματοποίησε κι μεταφράσεις, όπως ποιήματα του Βίκτωρα de Laprade.

Ποιήματα
Η Κυρά Φροσύνη (1859)
Αθανάσιος Διάκος (1867)
Θανάσης Βάγιας (1867)
Αστραπόγιαννος (1867)
Ο ανδριάς του αοιδίμου Γρηγορίου του Ε (1872)
Ο Φωτεινός (ημιτελές)

Συλλογές
Στιχουργήματα (1847)
Μνημόσυνα (1857)

Διάφορα
Ποιήματα (δίτομο) (1891)
Εργα (1893)
Βίος και έργα (τρίτομο) (1907)
Ποιήματα ανέκδοτα (1937)
Τα άπαντα (δίτομο) (1968)

Αγία Όλγα

Η Αγία Όλγα (889 - 24 Ιουλίου 969) είναι η πρώτη αγία προερχόμενη από τους Ρως, τους προγόνους των σημερινών Ρώσων και Ουκρανών.

Η Αγία Όλγα γεννήθηκε στο Πσκοβ και ήταν κόρη βαράγγων ευγενών - το αυθεντικό σκανδιναβικό της όνομα ήταν Χέλγκα (Helga). Για το ακριβές έτος γέννησής της δεν είμαστε βέβαιοι. Το μεταγενέστερο Πρώτο Χρονικό την τοποθετεί το 879, όμως με βάση αυτή τη χρονολογία φαίνεται πως γέννησε το μοναχογιό της Σβιάτοσλαβ σε ηλικία άνω των 60 ετών! Πιθανότερο είναι να γεννήθηκε το 889.

Σε πολύ νεαρή ηλικία (~903) η Όλγα παντρεύθηκε το ρουρικίδα Ιγκόρ, μετέπειτα αρχηγό του Κράτους των Ρως, και εγκαταστάθηκε στο Κίεβο. Ο σύζυγός της δολοφονήθηκε το 945 από τους Δρεβλιανούς κατά τη συλλογή φόρου υποτέλειας, με αποτέλεσμα ο θρόνος να περάσει στο μικρό γιο τους Σβιάτοσλαβ που ήταν ακόμη βρέφος. Έτσι η Όλγα ανέλαβε χρέη επιτρόπου μέχρι την ενηλικίωσή του, ασκώντας για σχεδόν δύο δεκαετίες την πραγματική εξουσία στο κράτους.

Πρώτο μέλημά της ήταν να λάβει εκδίκηση για το χαμό του άνδρα της, πράγμα που έπραξε με μεγάλη αγριότητα. Σε μια εποχή που δεν υπήρχε γραπτή καταγραφή και είναι δύσκολο να ξεχωρίσει κανείς την αλήθεια από το παραμύθι, λέγεται ότι κατέσφαξε πολλούς Δρεβλιανούς και έκλεισε άλλους ζωντανούς μέσα σε πλοία, τα οποία κατόπιν βύθισε. Άλλοι εκτελέσθηκαν στην πυρά, ενώ τέλος μαρτυράται η εξής χαρακτηριστική ιστορία: Ενώ πολιορκούσε μια πόλη, υποσχέθηκε να αποχωρήσει εάν κάθε σπίτι τής χάριζε από ένα οικόσιτο περιστέρι για εξευμενισμό. Οι πολιορκημένοι την πίστεψαν και της παρέδωσαν τα δώρα, αλλά καθώς αποχωρούσε η Όλγα έβαλε φωτιά στα πόδια των περιστεριών. Αυτά τρομαγμένα γύρισαν ενστικτωδώς στις εστίες τους, βάζοντας φωτιά στις ξύλινες στέγες των σπιτιών. Έτσι κάηκε ολόκληρη η πόλη.

Σε θρησκευτικό επίπεδο, η Όλγα ήταν ο πρώτος ηγέτης των Ρως που εγκατέλειψε τον παγανισμό για το χριστιανισμό. Η βάπτισή της έγινε το 955μ.Χ με μεγάλη επισημότητα στην Κωνσταντινούπολη και έλαβε το χριστιανικό όνομα Ελένη από τη νονά της Ελένη Λεκαπηνή, σύζυγο του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Ζ'. Μία άλλη επίσκεψή της στην Πόλη, δύο χρόνια αργότερα, περιγράφεται λεπτομερώς από τον Κωνσταντίνο στο σύγγραμμά του De Ceremoniis Aulae Byzantinae. Σλαβικές πηγές αναφέρουν ότι ο Κωνσταντίνος εντυπωσιάσθηκε από την ομορφιά της και τη ζήτησε σε γάμο, φήμη όμως που αναιρείται τόσο από την ηλικία της όσο και από το γεγονός ότι ήδη ο Κωνσταντίνος ήταν παντρεμένος.

Τα τελευταία χρόνια της ζωής της, μετά την ενηλικίωση του Σβιάτοσλαβ και τη λήξη της επιτροπείας (965), τα πέρασε στο κάστρο του Βίσγκοροντ κοντά στο Κίεβο μαζί με τα εγγόνια της. Ένας από τους εγγονούς της, ο Βλαδίμηρος, θα γινόταν αργότερα ο ηγέτης των Ρως που εισήγαγε το χριστιανισμό ως επίσημη θρησκεία του κράτους. Ταυτόχρονα η Όλγα ασκούσε την εσωτερική διοίκηση, αφού ο Σβιάτοσλαβ απουσίαζε διαρκώς σε μακροχρόνιες εκστρατείες. Ο θάνατος τη βρήκε σε προχωρημένη ηλικία το 969. Για τις προσπάθειές της να διαδώσει το χριστιανισμό στην επικράτεια των Ρως ανακηρύχθηκε αγία και ισαπόστολος από την ρωσική ορθόδοξη εκκλησία το 1587. Η μνήμη της εορτάζεται την ημερομηνία του θανάτου της (σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο), στις 11 Ιουλίου.