DIASKEDASI.INFO

Η διασκέδαση On Line

Αλέξης Δαμιανός, ήταν ηθοποιός, συγγραφέας, σκηνοθέτης, σύμφωνα με πολλούς η πλέον εμβληματική μορφή του ελληνικού κινηματογράφου

Alexis Damianos 1

Αλέξης Δαμιανός

Ηθοποιός, συγγραφέας, σκηνοθέτης, σύμφωνα με πολλούς η πλέον εμβληματική μορφή του ελληνικού κινηματογράφου, παρότι γύρισε μόλις τρεις ταινίες. Αδιαπραγμάτευτες αξίες καθορίζουν το έργο καθώς και τον βίο του, με περιόδους αυτοεξορίας να διανθίζουν τον μύθο ενός από τους αυθεντικότερους δημιουργούς του τόπου.

Alexis Damianos 3Από το 1945, τη βραδιά της πρεμιέρας του πρώτου του θεατρικού έργου, «Το Καλοκαίρι θα θερίσουμε», όταν βρέθηκε σε μια φτωχική παράγκα στις πρώην Στέρνες, του είχε καρφωθεί η ιδέα. Hπιαν φτηνό κρασί με ψωμί - μεγάλη ανέχεια, ακριβώς μετά τον πόλεμο - συντροφιά με ένα ζευγάρι, εκείνη κορίτσι του Λούνα Παρκ, κι όταν ξημέρωσε, είδε σε μια μάντρα επάνω, ξερολιθιά, ούτε στάλα νερό, ένα ραδίκι που είχε ανθίσει μόνο με τον ήλιο!

Εκείνη η εικόνα, ενός αγριοράδικου, που επιζούσε χωρίς τίποτα, η Ελλάδα δηλαδή, μαζί με ένα άλλο συμβάν, είκοσι χρόνια αργότερα σε μια παραλία του Σχοινιά -μια λαϊκή κοκότα με τον φίλο της, νταβατζόφατσα, καβάλα σε μηχανάκι να προκαλούν μια παρέα Αμερικανών πεζοναυτών- έγιναν τα ερεθίσματα για την «Ευδοκία», την πιο θρυλική ταινία του νέου ελληνικού κινηματογράφου.

Η ταινία που στοίχειωσε με την «αισθητική της μπαναλιτέ» τις συγκλονιστικές ερμηνείες των πρωταγωνιστών της και την αξεπέραστη μουσική της μια ολόκληρη γενιά. Που για τον δημιουργό της, ηθοποιό, συγγραφέα και σκηνοθέτη Αλέξη Δαμιανό, υπήρξε το ανυπέρβλητό του αριστούργημα.

Γεννημένος στην Αθήνα, στα Πατήσια  στις 21 Ιανουαρίου του 1921, με πατέρα γυμνασιάρχη και ψάλτη στην εκκλησία, ο Δαμιανός φοίτησε στη δραματική σχολή του Εθνικού Θεάτρου, παράλληλα με τη Φιλοσοφική, όπου μαθήτευσε δίπλα στον Αιμίλιο Βεάκη, στον οποίο και όφειλε τη βαθιά και ουσιαστική θεατρική του παιδεία.

Ως νέος ηθοποιός συμμετείχε σε παραστάσεις του Εθνικού, μέχρι να μεταπηδήσει το 1945 στους «Ηνωμένους Καλλιτέχνες», θίασο πρωτοπορίας, κολεκτίβα ηθοποιών ενταγμένων στην Αριστερά. Υπό την καθοδήγηση σκηνοθετών όπως ο Γιώργος Σεβαστίκογλου και ο Γιαννούλης Σαραντίδης, έπαιξε ρόλους ρεπερτορίου, κάνοντας παράλληλα και τις πρώτες συγγραφικές του απόπειρες. Ολοι μιλούσαν για ένα παθιασμένο παιδί του θεάτρου, σπινθηροβόλο, ευαίσθητο, ένας σοβαρός νέος με αγωνίες για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και τη κοινωνική δικαιοσύνη.

Συμμετείχε στο ιστορικό ανέβασμα του «Ματωμένου Γάμου» του Λόρκα, το 1948 από το Θέατρο Τέχνης σε σκηνοθεσία Κάρολου Κουν, μουσική Μάνου Χατζιδάκι και σκηνικά κοστούμια Γιάννη Τσαρούχη, ο οποίος αποδείχτηκε ο πιο οξυδερκής συμβουλάτοράς του στο χτίσιμο του ρόλου του ως φεγγάρι και παρέμεινε σημαντικός του φίλος έκτοτε. Κάτι που δεν συνέβη με τον Κουν, με τον οποίο ήρθε σε ιδεολογικού, κυρίως, τύπου ρήξη και τον οποίο θεωρούσε υπεύθυνο για τη νόθευση του ελληνικού θεατρικού έργου και την «παραπλάνηση» του κοινού από την άκριτη επιλογή εισαγόμενων έργων.

Tον ίδιο-χρόνο ίδρυσε το «Πειραματικό Θέατρο», για να ανεβάσει τα δικά του «Τ’ αγρίμια» και «Το σπιτικό μας», έργα στα οποία η κριτική της εποχής, διέκρινε μια πένα και μια ψυχοσύνθεση -που έμελε να απογειωθεί. Γύρω στα 1956 αποτραβιέται από το θέατρο και ασχολείται για μια τετραετία με αργαλειούς! Με εξαίρεση ένα ραδιοφωνικό «ανέβασμα» του έργου του «Τ’ άλογα», δεν ήταν παρά το 1961, έτος ίδρυσης του «Θεάτρου Πορεία», που η μέχρι τότε διαδρομή και εμπειρία του μορφοποιήθηκαν σε πλήρη καλλιτεχνική αρτιότητα και καθολική αποδοχή. Με «Το ανοιχτό κλουβί», ακόμα ένα έργο γραμμένο από τον ίδιο, κέρδισε τον χώρο της κωμωδίας, ενώ με το «Γεύση από μέλι» της Σίλα Ντελάνι και ?τις «Μικρές αλεπούδες» της Λίλιαν Χέλμαν, του αναγνωρίστηκε η σκηνοθετική ωριμότητα. Προσωπικοί θρίαμβοι που ?δυστυχώς δεν σήμαιναν και ανάλογες εισπρακτικές επιτυχίες. Ετσι, αναγκάστηκε να ανεβάσει ένα έργο που ελάχιστα εκτιμούσε, καθώς το θεωρούσε κλεμμένο - αντιγραφή ενός ξένου, «Τα κόκκινα φανάρια» του Αλέκου Γαλανού.> άρη σ’ αυτό ξελάσπωσε οικονομικά, παίζοντάς το τρεις συνεχόμενες σεζόν. Ηταν όμως τέτοια η απαρέσκεια του γι’ αυτό, που όταν του πρότειναν να το μεταφέρει στον κινηματογράφο, αρνήθηκε. Μα πώς να έκανε μια τέτοια παραχώρηση ένας καλλιτέχνης με το ήθος και το ανάστημα του Δαμιανού; Θα ήταν εντελώς αντίθετο στις αρχές του -την αναζήτηση της αλήθειας και της ελευθερίας, τη μάχη για απεγκλωβισμό από τις δοξασίες που προκαλεί η φτώχεια και η έλλειψη παιδείας, οι ιστορικές και κοινωνικές συνισταμένες-, για τις οποίες μαχόταν λυσσαλέα στη ζωή και στο θέατρο. Μια μάχη που ήξερε ότι ήταν άνιση σε όλα τα επίπεδα.

Alexis Damianos 5

Καθώς με το «Πορεία» δεν πήγαινε άλλο και κινδύνευε να πάει φυλακή από τα χρέη, το 1964 το έκλεισε. Είχε ήδη στραφεί σε εμπορικούς θιάσους για να επιβιώσει, σκηνοθετώντας και παίζοντας στο εμβληματικό «Οργισμένα νιάτα» του Τζον Οσμπορν με τον Δημήτρη Παπαμιχαήλ και στο «Ενα μπλουζ για τον Τσάρλυ» του Τζέιμς Μπόλντουιν με τον Αλέκο Αλεξανδράκη και τον Μάνο Κατράκη.

Το μικρόβιο του κινηματογράφου το άρπαξε συμμετέχοντας στο «Τζίμης ο Τίγρης», την πρώτη μικρού μήκους ταινία του Παντελή Βούλγαρη, στο «Σύντομο διάλειμμα» του Ντίνου Κατσουρίδη και στον θαυμάσιο «Φόβο», την τελευταία ταινία του Κώστα Μανουσάκη. Σκέφτηκε ότι αυτό που ήθελε να πει, θα το έλεγε στο σελιλόιντ. Γι’ αυτό και γυρίζει το 1966 το «Μέχρι το πλοίο», ταινία βασισμένη στο «Δαχτυλίδι» του Σπήλιου Πασαγιάννη, τη «Νανότα» του Γρηγόρη Ξενόπουλου και ένα δημοτικό τραγούδι. Πρόκειται για την κατάβαση ενός άντρα από το βουνό στον κάμπο κι από εκεί στο λιμάνι προκειμένου να φύγει μετανάστης στην Αυστραλία. Ενα φιλμ σκληρής ποίησης -καταγραφή αρχέτυπων συμπεριφορών, ένας ύμνος σε πανάρχαιες δομές, μια ελεγεία?με φόντο την ελληνική φύση και πρόσωπα ανθρώπων της υπαίθρου και του μόχθου. Η ταινία κέρδισε παμψηφεί το πρώτο βραβείο ξένης ταινίας στο Φεστιβάλ της Ιέρ και εξασφάλισε διανομή στο Παρίσι. Οι Γάλλοι κριτικοί παραληρούσαν για το σπάνιο κινηματογραφικό διαμάντι από την Ελλάδα, αναγκάζοντας τους Ελληνες κριτικούς να εναρμονιστούν με τις απόψεις τους.

Ενα χρόνο μετά έρχεται η δικτατορία των συνταγματαρχών. Ο Αλέξης Δαμιανός με τη σύζυγό του Αρτεμη και τα τρία παιδιά τους μετακομίζουν για έναν χρόνο στην Αγγλία. Το σενάριο με τίτλο εργασίας «Η πόρνη και ο στρατιώτης» μπαίνει στην τελική ευθεία. Παραγωγοί ο ίδιος με τη γυναίκα του, ωστόσο αποφάσισαν να βρουν έναν Αγγλο συμπαραγωγό ώστε να προστατεύσουν την ταινία από κάθε λογής επιπλοκές στην Ελλάδα. Ενα δεκαεπτάχρονο κορίτσι, αυθόρμητο, καθόλου χυδαίο, ερωτικό μέσα από την αθωότητα που εξέπεμπε, η Μαρία Βασιλείου, κυπριακής καταγωγής, από τις λαϊκές συνοικίες του Λονδίνου, επιλέχθηκε για τον πρωταγωνιστικό ρόλο, ενώ ο λοχίας βρέθηκε σε ένα γιαπί στον Πειραιά. Ενα αγόρι 21 χρόνων, ο Γιώργος Κουτούζης, ωραίος, ψηλός, αψεγάδιαστης αντρικής συμπεριφοράς, έσφυζε από νιάτα και δύναμη, όπως οι Ελληνες μιας άλλης εποχής. Η «Ευδοκία», όπως ήταν ο τελικός τίτλος της ταινίας, το όνομα της ηρωίδας αλλά και το όνομα της μάνας του Δαμιανού, γυρίστηκε στα αγγλικά. Στην ελληνική εκδοχή, η τραγουδίστρια Ελένη Ροδά ντουμπλάρισε τον κεντρικό ρόλο, με βραχνή φωνή -κράμα χυδαιότητας και πίκρας-, συμβάλλοντας καθοριστικά στην ερμηνεία της Βασιλείου. Η μουσική του Μάνου Λοΐζου, βασισμένη σε βυζαντινά μοτίβα που έψαλε ο ίδιος ο Δαμιανός για να τον καθοδηγήσει, καθαγιάζει την ταινία. Μερικές εικόνες που μένουν ανεξίτηλες στη μνήμη: το αυθαίρετο σπίτι στα Ανω Λιόσια λουσμένο στο φως (εκπληκτική η φωτογραφία του Χρήστου Μάγκου), με το μπανάλ εσωτερικό του, η ιεροτελεστική επίδειξη ασκήσεων με τη γυμνή διμοιρία κάτω από το λιοπύρι, το τραμπάλισμα με τη σχοινένια κούνια στην Πάρνηθα και το σπαραχτικό γέλιο της Ευδοκίας.

Αυτή η θεϊκή ταινία, λιτή αλλά με την αρχιτεκτονική σύγχρονης τραγωδίας, στο Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης του 1971 χαντακώθηκε, με εξαίρεση το βραβείο α΄ γυναικείου ρόλου, ενώ πέρασε από άπειρες επιτροπές λογοκρισίας, μέχρι να της δοθεί άδεια προβολής. Παρ’ όλα αυτά, το στοίχημα είχε κερδηθεί, για να δικαιωθεί πλήρως το 1985, όταν η Πανελλήνια Ενωση Κριτικών Κινηματογράφου, την ανακήρυξε σημαντικότερη ελληνική ταινία όλων των εποχών!

Alexis Damianos 4

Ο Δαμιανός έκανε είκοσι χρόνια να επιστρέψει στον κινηματογράφο. Στα χρόνια που ακολούθησαν την «Ευδοκία», επέλεξε να αποτραβηχτεί στο χωριό Βασιλικά στη Βόρεια Εύβοια, όπου επιδόθηκε σε βιολογικές καλλιέργειες και το 1979 ανέβασε το «Ανοιχτό κλουβί» με τσοπάνους και αγρότες, παράσταση που είχε να λέει πως ήταν από τις πιο μαγικές στιγμές της καριέρας του! Τόσο αγαπούσε τους ερασιτέχνες ηθοποιούς, δηλαδή τον απλό άνθρωπο. Μέχρι που μια καταστροφική φωτιά του στέρησε την αγροικία του και αναγκάστηκε να επιστρέψει στην Αθήνα.

Αυτό για το οποίο αγωνιούσε πια ήταν να αφηγηθεί την τραγωδία τής σύγχρονης Ελλάδας. Χρειάστηκαν τέσσερα χρόνια γυρισμάτων και την ολική οικονομική καταστροφή του, καθώς το επίσημο κράτος ήταν απόν και σ’ αυτό το εγχείρημα του σπουδαίου καλλιτέχνη και Ελληνα. Ο «Ηνίοχος» ολοκληρώθηκε το 1995, χάρη στη συνδρομή εκατοντάδων επαγγελματιών και ερασιτεχνών, «ένα κίνημα» όπως το αποκαλούσε ο ίδιος. Μια ταινία αφάνταστου λυρισμού, ανυπέρβλητης αισθητικής, ένας αφηγηματικός λαβύρινθος που θα περάσουν χρόνια μέχρι να εκτιμηθεί.

Το τελευταίο του σενάριο δε θα γυριστεί ποτέ. Είναι η ιστορία του Ερυσίχθονα, ενός μυθικού ήρωα που μέσα από την αλαζονεία και τη βουλιμία του φτάνει να φάει τις ίδιες του τις σάρκες, όπως ακριβώς ο σύγχρονος άνθρωπος. Θα ήταν μια ακόμη τεράστια συμβολή του Δαμιανού αν δεν τον είχαν προλάβει οι περιπέτειες της υγείας του και ο πρόωρος θάνατος της κόρης του.

Εφυγε στις 4 Μαίου 2006, σε ηλικία 85 χρονών. Στην κηδεία του, όλοι εκείνοι που όσο ζούσε αδυνατούσαν να τον συνδράμουν, ήταν εκεί!

Ο πολιτισμός των τάξεων
"Εγώ ήμουν αριστούχος στο Εθνικό, και δίπλα μου προχωράγανε άνθρωποι που όταν τους ρώταγες «ποιος έγραψε την Αντιγόνη», σου απαντούσαν «ο Κρέων!». Κι αυτοί οι άνθρωποι, αυτά τα παιδιά, χαράζανε μετά και πορεία στον πολιτισμό μας. Πάντως, όταν η ιθύνουσα τάξη, που σας έλεγα, κυριάρχησε πια πέρα ως πέρα, η τάξη η λαϊκή την ακολούθησε, την πρόδωσε κι αυτή την ουσία της. Πρόδωσε τον ιδρώτα που έχυνε και χύνει, την αγνότητα και την ευπρέπειά της. Αυτοί που θα ‘πρεπε να συνεχίσουν να είναι οι δημιουργοί μιας αγάπης αυτόματης. Σαν ν’ αποθέσανε κάτω τη γυμνή τους την ψυχή, χωρίς πια να γυρίσουν πίσω, χωρίς να ξανακοιτάξουν προς τις ρίζες τους. Κι έγινε ό,τι έγινε, πάθαμε ό,τι πάθαμε, κι έχει φτάσει πια ο πολιτισμός μας εκεί που ‘χει φτάσει. Μας κοροϊδεύανε οι άλλοι, κι εμείς πήραμε την κοροϊδία τους για κουλτούρα, για πολιτισμό. Να: αυτό έγινε!» Aπόσπασμα από συνέντευξή του στον Σ. Κακίση (Νέα 7/4/2001).

Πηγή: ethnos.gr/kinimatografos/arthro/aleksis_damianos

Η αληθινή ιστορία της κινηματογραφικής «Ευδοκίας»

Το 1967, ο σκηνοθέτης Αλέξης Δαμιανός έγραψε το σενάριο της ταινίας «Ευδοκία». Ευδοκία έλεγαν τη μητέρα του, αλλά ο αρχικός τίτλος ήταν: «Η πόρνη και ο στρατιώτης». Πολλές γνωστές σταρ της εποχής πέρασαν από οντισιόν για να πάρουν το ρόλο της Ευδοκίας. Καμιά δεν ήταν κατάλληλη στα μάτια του Αλέξη Δαμιανού. Πώς ανακάλυψε ο Δαμιανός την «Ευδοκία» και το ντουμπλάρισμα της από την τραγουδίστρια Ελένη Ροδά …

Ο σκηνοθέτης σταμάτησε την προετοιμασία της ταινίας μέχρι να βρεθεί η κατάλληλη πρωταγωνίστρια. Και την βρήκε στο πρόσωπο της Μαρίας Βασιλείου, την οποία γνώρισε στο Λονδίνο, μέσω ενός διαφημιστικού γραφείου. Ανάμεσα σε φωτογραφίες διάφορων όμορφων κοριτσιών που πόζαραν ερωτικά στο φακό, ξεχώρισε μία. Μαζί με τη γυναίκα του Άρτεμη, μόλις είδαν τη φωτογραφία της κατάλαβαν ότι αυτή είναι η «Ευδοκία».

Η Μαρία Βασιλείου ήταν Κύπρια που είχε γεννηθεί στο Λονδίνο στις 16 Σεπτεμβρίου του 1950. Η οικογένεια της ήταν πολύτεκνη, φτωχή και με πολλά προβλήματα. Έτσι, η μητέρα της δέχτηκε αμέσως την πρόταση του ζεύγους Δαμιανού να πάρουν τη 17χρονη κόρη τους στην Αθήνα. Η Μαρία Βασιλείου και η αδελφή της Ελένη εγκαταστάθηκαν στην Εκάλη, στο σπίτι του σκηνοθέτη. Για ένα χρόνο, όσο κράτησαν οι πρόβες και τα γυρίσματα, έμενε στο σπίτι του σκηνοθέτη που φιλοξενούσε και τον συμπρωταγωνιστή της. Έτσι ο Δαμιανός καθοδηγούσε καθημερινά τους δύο ερασιτέχνες ηθοποιούς, καθώς έκανε την καθοριστική επιλογή να μη δουλέψει με επαγγελματίες. Το ρίσκο ήταν μεγάλο. Η φωνή της ήταν ακόμη ανώριμη και μετά από πρόταση του Μάνου Λοΐζου, την ντούμπλαρε η τραγουδίστρια Ελένη Ροδά…

Ο Αλέξης Δαμιανός με τη γυναίκα του και συμπαραγωγό Άρτεμη
Τι απέγινε η κινηματογραφική Ευδοκία; Μετά την επιτυχία της ταινίας, η Μαρία Βασιλείου προσπάθησε να συνεχίσει την πορεία της στο κινηματογράφο. Έκανε δύο ταινίες με τον Όμηρο Εσυτρατιάδη, αλλά έπαιξε και στο «Θίασο» του Θεόδωρου Αγγελόπουλου. Ένας σφοδρός έρωτας έκανε τη Μαρία να τα εγκαταλέιψει όλα και να επιστρέψει στο Λονδίνο….

Το 1973, σε ένα γνωστό αθηναϊκό κλαμπ, γνώρισε τον μουσικό Σωτήρη Κοματσιούλη που εμφανιζόταν με την αδελφή της Ελένη, η οποία τραγουδούσε. Ερωτεύθηκαν και τον ακολούθησε στις περιοδείες του με το συγκρότημα «Κάστορες». Ωστόσο ήταν χούντα και ο Κοματσιούλης δέχθηκε συστάσεις για τη μουσική και τη γενικότερη στάση του. Οι δύο νέοι φοβήθηκαν. Το ζευγάρι έφυγε για το Λονδίνο και παντρεύτηκαν στο δημαρχείο της πόλης. Στην Αγγλία έμειναν στο πατρικό σπίτι της Βασιλείου μαζί με όλη την πολύτεκνη οικογένεια, κάτι που για την εποχή δεν ήταν και τόσο ασυνήθιστο στα νιόπαντρα ζευγάρια.

Ο παιδικός της φίλος Robert Wyatt, βοήθησε τον άντρα της να μπει στα μουσικά κυκλώματα της Μεγάλης Βρετανίας και μάλιστα βρέθηκε ακόμη και στη Τζαμάικα να ηχογραφεί με τα ανίψια του Bob Marley, τους Third World. Ο γάμος κράτησε δύο χρόνια και μετά από πολλούς καβγάδες χώρισαν.

Στην Ελλάδα, ο καλλιτεχνικός κόσμος δεν είχε ξεχάσει την όμορφη πρωταγωνίστρια Μαρία Βασιλείου, που είχε κερδίσει το πρώτο βραβείο γυναικείου ρόλου στο αξιοσέβαστο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Άρχισαν να κυκλοφορούν φήμες ότι πέθανε σε τροχαίο το 1977, αλλά γρήγορα τα ανόητα κουτσομπολιά διαψεύστηκαν. Ωστόσο, η Βασιλείου δεν έκανε την καριέρα που όλοι περίμεναν. Μετά από πολύχρονη μάχη με τον καρκίνο, έφυγε τον Ιούλιο του 1989. Το κοριτσάκι που είχε αποκτήσει, το μεγάλωσε η αδερφή της Ελένη.

«Ευδοκία» του Αλέξη Δαμιανού, προβλήθηκε για πρώτη φορά τον Σεπτέμβριο του 1971. Στις 28 Μαρτίου του 1971 στις Κάννες, πήρε το βραβείο των Cineclubs της Γαλλίας. Η Μαρία Βασιλείου κέρδισε το πρώτο βραβείο γυναικείου ρόλου στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Η υπόθεση αφορά μία πόρνη και έναν λοχία στη Θράκη που προσπαθούν να ζήσουν τον έρωτα, αντιμετωπίζοντας τα ταμπού της κοινωνίας και τις προσωπικές τους αγκυλώσεις. Μετά την προβολή, ο σκηνοθέτης φυλακίστηκε για έξι μήνες. Καταδικάστηκε, επειδή θεωρήθηκε ότι έθιξε τις αξίες του ελληνικού στρατού. Ο Αλέξης Δαμιανός έκανε την επόμενη ταινία του μετά από είκοσι χρόνια.

Φιλμογραφία
Μέχρι το πλοίο (1966)
Ευδοκία (1971)
Ηνίοχος (1994)               

Βιβλιογραφία
Κωνσταντίνος Κυριακός, Η θεατρική όψη του Αλέξη Δαμιανού, εκδ.Αιγόκερως, 2007
Κεχαγιάς, Βασίλης, "Αλέξης Δαμιανός". Οθόνη 13 (1983): σ. 52
Συλλογικό έργο, (επίμ.Γιάννης Σολδάτος),Αλέξης Δαμιανός,εκδ.Αιγόκερως- Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, Αθήνα, 2004.

Απεβίωσε στις 4 Μαΐου 2006.

Σύντομη ιστορική αναδρομή του θεάτρου Πορεία

Κατά τα ταραγμένα πολιτικά και κοινωνικά χρόνια που ακολούθησαν την Αντίσταση και τον Εμφύλιο, το ελληνικό θέατρο, έχοντας ανάγκη από μία νέα πνοή στα δεδομένα του, προσπαθούσε να ορθοποδήσει μέσω της συγκρότησης νέων πειραματικών θιάσων και της ραγδαίας αύξησης των θεατρικών σκηνών στο κέντρο της Αθήνας με την εκμετάλλευση παλαιών -κυρίως- κτηρίων.

Μέσα στο κλίμα αυτό, το 1960 ο θεατράνθρωπος και σκηνοθέτης του κινηματογράφου Αλέξης Δαμιανός προέβη στην αγορά -έναντι 4.000.000 δραχμών- του κτιρίου της οδού Τρικόρφων και το μετέτρεψε σε θέατρο, προκειμένου να «στεγάσει» το όραμά του για ένα νέο, ρηξικέλευθο και ελεύθερο θέατρο που θα πρέσβευε τα ιδεώδη και τα συναισθήματα του ελεύθερου Έλληνα και θα καταπιανόταν κυρίως με τη νεοελληνική δραματουργία. Έχοντας στο πλευρό του αξιόλογους συνεργάτες, όπως τον Σταύρο Ξαρχάκο, τη Μάρθα Βούρτση, τον Αλέξη Σολομό, τον Γιώργο Βακαλό, την Κατερίνα Χέλμη και άλλους καλλιτέχνες, ο Αλέξης Δαμιανός συνέδεσε το όνομα του θεάτρου «Πορεία» με αξιόλογες παραστάσεις, που -αν και δεν είχαν πάντα εισπρακτική επιτυχία- προκαλούσαν, προβλημάτιζαν και προσκαλούσαν το κοινό σε πρωτοποριακές και ριψοκίνδυνες αναζητήσεις.

Πρωτοπορία για τα δεδομένα της εποχής αποτέλεσε και η σκηνή του θεάτρου, η οποία, σε αντίθεση με άλλες μικρές σκηνές που στεγάζονταν σε υπόγεια και σε χώρους ακατάλληλους για τη θεατρική πράξη, παρουσίαζε ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον. Ο Άλκης Θρύλος γράφει στη Νέα Εστία : «το κτήριο έχει μια άριστη ιδιότυπη και υποδειγματική αρχιτεκτονική, η σκηνή δεν ορθώνεται παράλληλη στις σειρές των καθισμάτων, είναι κυκλική και η κοιλιά της εισχωρεί μέσα στα καθίσματα. Τούτο, μαζί  με την πολύ μεγάλη, σχεδόν αμφιθεατρική, κλίση του δαπέδου, επιτρέπει όλα τα καθίσματα, τα άλλωστε πολύ άνετα, να έχουν εξαιρετική ορατότητα».

Το  «Πορεία» άνοιξε τις πόρτες του για πρώτη φορά στις 20 Ιανουαρίου του 1961 με το έργο του Ιωάννη Παπαβασιλείου "Το άλλο κύμα". Η παράσταση χαρακτηρίστηκε πρωτοποριακή και το ενδιαφέρον επικεντρώθηκε στο εντυπωσιακό σκηνικό του Γιώργου Βακαλό.

Η μεγαλύτερη καλλιτεχνική και εισπρακτική επιτυχία που σημειώθηκε στη σκηνή του θεάτρου "Πορεία" ήταν "Τα κόκκινα φανάρια" του Αλέκου Γαλανού με πρωταγωνίστρια τη Μαίρη Χρονοπούλου, παράσταση η οποία για δύο θεατρικές περιόδους (1962-63 και 1963-64) απέσπασε ενθουσιώδεις κριτικές από τον Τύπο, που ανέδειξε την παράσταση ως το κορυφαίο θεατρικό γεγονός της χρονιάς.

Κατά τη θεατρική περίοδο του 1965-1966, παρουσιάστηκε το έργο "Αν ο κόσμος μας έβλεπε μαζί" του Κλώντ Μπαλ, σε σκηνοθεσία του Γιώργου Θεοδοσιάδη, ενώ τον επόμενο χρόνο, το 1967 το θέατρο μετατράπηκε σε κινηματογραφική αίθουσα με την ονομασία Studio και λειτούργησε ως σινεμά υπό τη διεύθυνση του Σ. Καψάσκη μέχρι το 1972.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 το θέατρο νοικιάστηκε από τη σύζυγο του Αλέξη Δαμιανού, Άρτεμη Καπασακάλη, στον ηθοποιό και θιασάρχη Γιώργο Λεμπέση.
Από το 1988 μέχρι το 1990, ο θεατρικός οργανισμός "Εποχή" του Βασίλη Παπαβασιλείου, υποενοικίασε το θέατρο από τον Λεμπέση και παρουσίασε εξαιρετικές παραστάσεις ευρωπαϊκού δραματολογίου. Ορισμένες από αυτές υπήρξαν η "Κληρονομιά του Μαριβώ", το "Πίστη, αγάπη, ελπίδα" του Έντεν Φον Χόρβατ (για τον ρόλο της στην παράσταση η Αλεξάνδρα Σακελλαροπούλου βραβεύτηκε με το βραβείο Κάρολος Κούν Ά γυναικείου ρόλου), το "Να βρείς τον εαυτό σου" του Λουίτζι Πιραντέλλο, το "Καλοκαίρι" του Έντουαρτ Μπόντ κ.ά.

Το 1988 παρουσιάστηκε στο θέατρο το "Ημερολόγιο ενός τρελού" του Νικαλάι Γκόγκολ, σε σκηνοθεσία του Μίνωα Βολανάκη, με τον Λάκη Λαζόπουλο. Το 1994 το κτήριο πωλήθηκε στον Λυκούργο Σταυράκο και λειτούργησε για τα επόμενα έξι χρόνια ως κινηματογράφος.

Τον Ιανουάριο του 2000 ο Δημήτρης Τάρλοου αγοράζει το κτήριο, κάνει ριζική ανακαίνιση και το μετατρέπει σε ένα σύγχρονο θέατρο με την ουσιαστική συμβολή των αρχιτεκτόνων Αντώνη Νουκάνη και Μπούκης Μπαμπάλου. Η σκηνή μεγαλώνει και ταπεινώνεται, ο εξώστης κόβεται, κλείνει και μετατρέπεται σε άνετο μπαρ και μουσική σκηνή, τα καμαρίνια ανακαινίζονται και αποκτούν νέα λουτρά, εγκαθίστανται νέος μηχανολογικός εξοπλισμός κ.λ.π. Η μεγαλύτερη ωστόσο καινοτομία, είναι οι μεταβαλλόμενες εξέδρες της κεντρικής σκηνής που εξασφαλίζουν πολλαπλές διατάξεις, εξυπηρετώντας με τον καλύτερο τρόπο το όραμα της κάθε σκηνοθεσίας.

Το Πορεία αποτελεί από τον Δεκέμβριο του 2000 μόνιμη στέγη της εταιρείας ΔΟΛΙΧΟΣ, φιλοξενώντας ταυτοχρόνως πολλά ακόμα θεατρικά σχήματα και έχει ήδη ταυτιστεί στην συνείδηση του κοινού με παραστάσεις υψηλής ποιότητας και αισθητικής που διαθέτουν την τόλμη να συνδιαλαγούν με την ευρωπαϊκή πρωτοπορία.

Πηγή: poreiatheatre.com/gr/theatro/istoriko/
Επιμέλεια: Αθηνά Ζησιμοπούλου