DIASKEDASI.INFO

Η Α' Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης, ένα ιστορικό ορόσημο

Σαν σήμερα, πριν από 54 χρόνια, γραφόταν μια λαμπρή σελίδα στην ιστορία του ελληνικού κινήματος ειρήνης με την πραγματοποίηση της πρώτης Μαραθώνιας Πορείας, της οποίας ηγήθηκε ο θαρραλέος αγωνιστής Γρηγόρης Λαμπράκης, αντιπρόεδρος της ΕΕΔΥΕ, βουλευτής της Αριστεράς στην Α' Πειραιά (συνεργαζόμενος με την ΕΔΑ), πολυβαλκανιονίκης και υφηγητής της Ιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Πηγή έμπνευσης για την Α' Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης ήταν η πορεία από το Ολντερμάστον στο Λονδίνο (80 χιλιόμετρα) του βρετανικού κινήματος «Εκστρατεία για τον Πυρηνικό Αφοπλισμό» (CND), στην οποία το 1961 είχε πάρει μέρος ο συντάκτης του περιοδικού Γιάννης Θεοδωράκης «Δρόμοι της Ειρήνης» και το 1962 ο αρχισυντάκτης του ίδιου περιοδικού Μάρκος Δραγούμης.

Στο μεταξύ, είχε πάρει μεγάλη ανάπτυξη στην Ελλάδα το κίνημα της νεολαίας, με συνθήματα το 1-1-4 και το «15% για την Παιδεία», το οποίο πρωτοστατούσε και στον γενικότερο αγώνα για την ειρήνη και τη δημοκρατία.

Στην πορεία Ολντερμάστον - Λονδίνο (βλέπε φωτό) του 1963 (12-14 Απριλίου) είχε πάρει μέρος και ο ίδιος ο Λαμπράκης, μαζί με τους Μανώλη Γλέζο, Λεωνίδα Κύρκο, Σπύρο Λιναρδάτο και την Μπέτυ Αμπατιέλου, καθώς και με πολλούς Έλληνες και Κύπριους του Λονδίνου, μεταξύ των οποίων ο γνωστός Κύπριος ποιητής Τεύκρος Ανθίας, ο οποίος είχε έρθει να πορευτεί και από τον Μαραθώνα, συνοδεύοντας τον Λαμπράκη κατά την επιστροφή του από το Λονδίνο.

Ο Γρ. Λαμπράκης είχε φέρει από το Ολντερμάστον και το -πασίγνωστο πλέον- πανό που κρατούσε σ' όλη τη διάρκεια της τετραήμερης πορείας, με τη λέξη ΕΛΛΑΣ στη μία πλευρά και GREECE στην άλλη.

Με το πανό αυτό στα χέρια του, ο Γρ. Λαμπράκης κατέβηκε τα σκαλιά του Τύμβου του Μαραθώνα, ώρα 8 το πρωί της 21ης Απριλίου 1963, για να ξεκινήσει την πορεία του προς την Αθήνα.
Ξεκίνησε, λοιπόν, τον Μαραθώνιό του ο Γρ. Λαμπράκης, διασπώντας τον πρωτοφανή αστυνομικό κλοιό. Μετά τη διασταύρωση της Ραφήνας απέκτησε και τρεις συνοδοιπόρους, απλούς αγωνιστές, τους Παντελή Γούτη, Ανδρέα Μαμμωνά και Μπάμπη Παπαδόπουλο. Εννοείται ότι τον συνόδευε διαρκώς ισχυρή αστυνομική δύναμη και πολλοί δημοσιογράφοι.
Απαγορευμένη πορεία

Η πορεία είχε απαγορευτεί από την τότε κυβέρνηση Καραμανλή, η οποία είχε συλλάβει και απελάσει και τους Βρετανούς αγωνιστές της ειρήνης που είχαν έρθει στην Αθήνα για να συμπαρασταθούν και να συμπορευτούν. Ανάμεσά τους και ο Πατ Ποτλ, γραμματέας του νομπελίστα φιλοσόφου και ηγέτη του διεθνούς αντιπυρηνικού κινήματος Μπέρτραντ Ράσσελ.
Αντιλαμβάνεται κανείς μέσα σε ποιο κλίμα οργανώνεται η πορεία του Μαραθώνα. Η αντικομμουνιστική υστερία είχε φτάσει στο κατακόρυφο, αλλά οι οργανωτές δεν είχαν πτοηθεί ούτε στιγμή, ιδιαίτερα οι νέοι που τότε στελέχωναν την Κίνηση Νέων «Μπέρτραντ Ράσσελ» για την Ειρήνη και τον Αφοπλισμό, που είχε πρόεδρο τον Μιχάλη Περιστεράκη γεν. γραμματέα τον Νίκο Κιάο.
Επέμεναν -λοιπόν- οι οργανωτές στην πραγματοποίηση της πορείας που στις συνθήκες εκείνης της εποχής ήταν μια μεγάλη πράξη πολιτικής ανυπακοής στην κυβερνητική απαγόρευση, στην αντικομμουνιστική υστερία και στην τρομοκρατία.
Απύραυλη Βαλκανική

Ταυτόχρονα, ήταν ένα ισχυρό μήνυμα υπέρ της ειρήνης στα Βαλκάνια, όπου τότε η Ελλάδα αποτελούσε σημαντικό πιόνι στη σκακιέρα του «ψυχρού πολέμου», καθώς το επίσημο δόγμα της εξωτερικής της πολιτικής ήταν ο «από Βορρά κίνδυνος». Γι' αυτό και ανάμεσα στα κύρια συνθήματα της Μαραθώνιας Πορείας ήταν η απομάκρυνση των αμερικανικών βάσεων από την Ελλάδα και η δημιουργία απύραυλης Βαλκανικής, αιτήματα που κυριάρχησαν και στη μεταδικτατορική περίοδο, μέχρι τη λήξη του ψυχρού πολέμου.
Βεβαίως, ανάμεσα στα κύρια αιτήματα της πορείας ήταν και η δημοκρατία, ο τερματισμός του ολέθριου ανταγωνισμού των εξοπλισμών, η υπεράσπιση της ανεξαρτησίας της Κύπρου και του δικαιώματος του λαού της στην αυτοδιάθεση.
Η πρώτη Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης αποτέλεσε την αφορμή να εκδηλωθεί ένα ευρύ διεθνές κίνημα αλληλεγγύης με τους αγώνες του ελληνικού λαού για δημοκρατία, εθνική ανεξαρτησία και ειρήνη.
"Θα συλληφθεί και ο Ράσσελ"

Ο ίδιος (ο 90χρονος τότε) Μπέρτραντ Ράσσελ είχε δηλώσει ότι θα ερχόταν για να πορευτεί από τον Μαραθώνα, ώστε να διαμαρτυρηθεί εμπράκτως για την απαγόρευση της πορείας από την κυβέρνηση Καραμανλή. Και τι είχε απαντήσει ο τότε Σίμος Κεδίκογλου, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Αχ. Γεροκωστόπουλος στην ερώτηση τι θα έκανε η κυβέρνηση αν ερχόταν ο Ράσσελ. Είχε πει το αμίμητο «Θα συλληφθεί και ο Ράσσελ». Τελικά, ο Ράσσελ έστειλε τους αντιπροσώπους του (ανάμεσα τους και τον βουλευτή του Εργατικού Κόμματος Μάλκολμ Μακιμίλαν) και δεν ήρθε ο ίδιος. Έτσι, απέφυγε η τότε κυβέρνηση ακόμα έναν διασυρμό.
Τελικά, η πορεία είχε δύο κατευθύνσεις.

Άλλοι, με πρώτο τον Λαμπράκη, ξεκίνησαν από τον Τύμβο του Μαραθώνα. Άλλοι συγκεντρώθηκαν στους Αμπελόκηπους για να σπάσουν την απαγόρευση πορευόμενοι αντίστροφα, από την Αθήνα στον Μαραθώνα. Εκεί βρέθηκαν και οι Μ. Θεοδωράκης, Μιχ. Περιστεράκης, Μ. Αργυράκης, Αλέκος Αλεξανδράκης και Αλίκη Γεωργούλη, οι οποίοι και συνελήφθησαν. Εκεί και δύο από τους Βρετανούς αγωνιστές, οι Τσέιμπερς και Ποτλ, που δεν είχαν συλληφθεί και απελαθεί τις προηγούμενες μέρες. Έτσι μπόρεσαν να γράψουν για την πορεία στο διεθνή τύπο και να τροφοδοτήσουν με ειδήσεις τους ξένους ανταποκριτές για τα περιστατικά και τις συνθήκες πραγματοποίησής της. Ας σημειωθεί ότι η εφημερίδα του Βρετανικού κινήματος CND Peace News είχε τιτλοφορήσει ως εξής το σχετικό ρεπορτάζ: «Greece March Success», δηλαδή «Επιτυχία της ελληνικής πορείας».