Άρθρα
Μέντης Μποσταντζόγλου, γνωστός περισσότερο με το ψευδώνυμο Μποστ, ήταν Έλληνας σκιτσογράφος και γελοιογράφος, θεατρικός συγγραφέας, στιχουργός και ζωγράφος
Μέντης Μποσταντζόγλου
Ο Μέντης Μποσταντζόγλου, γνωστός περισσότερο με το ψευδώνυμο Μποστ, ήταν Έλληνας σκιτσογράφος και γελοιογράφος, θεατρικός συγγραφέας, στιχουργός και ζωγράφος. (Χρύσανθος Βοσταντζόγλου, 1918 - 13 Δεκεμβρίου 1995)
Γεννήθηκε το 1918 στην Κωνσταντινούπολη και πέθανε το 1995. Ήταν παντρεμένος με τη Μαρία Μποσταντζόγλου, το γένος Παπαγιαννακοπούλου. Οι δυο γιοί του Κώστας και Γιάννης είναι σήμερα διακεκριμένοι στον χώρο της γραφιστικής και την υποκριτικής αντίστοιχα.
Το έργο του περιλαμβάνει πολιτικές γελοιογραφίες και χρονογραφήματα, εικονογραφήσεις βιβλίων και περιοδικών, δέκα θεατρικά έργα και πολλές ζωγραφικές συνθέσεις.
Για ένα διάστημα δούλεψε στη διαφήμιση όπου οι έντυπες καταχωρίσεις του για τη RENAULT (Ντοφίν εστί φιλοσοφείν), ακόμα και οι πιλότοι της Λουφτβάφε βάφουν με βαφές Φλόου Κοτ.), άφησαν κυριολεκτικά εποχή με την τόλμη και τη διαφορετικότητά τους.
Από το 1920 έως το 1926 έζησε με την οικογένειά του στη Ρουμανία και στη συνέχεια στην Αθήνα. Μαθητής Γυμνασίου άρχισε τα σκίτσα και απέκτησε το ψευδώνυμο Μέντης.
Το 1939 εισήχθη στη Σχολή Καλών Τεχνών, την οποία όμως παράτησε μετά από έξι μήνες. Κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής έγινε μέλος του ΕΑΜ (1942) και συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση.
Η καριέρα του ως σκιτσογράφου ξεκίνησε με εικονογραφήσεις περιοδικών και παιδικών βιβλίων. Το πρώτο προσωπικό του βιβλίο εκδόθηκε με δικά του έξοδα το 1945 και είχε τίτλο Ο Άγιος Φανούριος. Βοήθημα δια την κατανόησιν των Κινέζων κλασσικών..Γκα-τσου και Βου-Σβου-Νι.
Το 1952 έπιασε δουλειά στην εφημερίδα Καθημερινή, την οποία τότε διηύθηνε η Ελένη Βλάχου, στην οποία αρχικά εργαζόταν ως ταμίας και βιβλιοθηκάριος. Το 1955 αρχίζει να εργάζεται στο περιοδικό Εικόνες ως εικονογράφος και χαρτογράφος. Στη συνέχεια απασχολείται ως σκιτσογράφος στο περιοδικό Ταχυδρόμος.
Το 1959 παρουσίασε στη στήλη του, η οποία είχε τίτλο Το μποστάνι του Μποστ, τους τρεις πλέον γνωστούς ήρωες του: Μαμά- Ελλάς, Πειναλέων και Ανεργίτσα.
Τέλος στη συνεργασία του με την Ελένη Βλάχου δόθηκε λόγω του κειμένου Το επάγγελμα της μητρός μου (1961), για το οποίο κατηγορήθηκε ότι είχε ξεφύγει από τα όρια της ευπρέπειας.
Από το 1960 έως το 1963 είχε τακτικό εβδομαδιαίο σκίτσο στην εφημερίδα Ελευθερία, ενώ από το 1963 έως το 1966 καθημερινό πολιτικό χρονογράφημα και κυριακάτικο σκίτσο στην εφημερίδα Αυγή.
Το 1966 άνοιξε το δικό του κατάστημα δώρων με την επωνυμία "Λαϊκαί Εικόναι".
Διακόσμησε πάνω από 27.000 είδη δώρων, με σκίτσα και ζωγραφιές, καθώς και ανορθόγραφες επιγραφές, στιχάκια και αφιερώσεις.
Το 1973 δημοσίευσε αντιδικτατορικά σκίτσα και κείμενα στα περιοδικά Αντί και Ταχυδρόμος, συνεργασία που συνεχίστηκε και για τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης.
Προδικτατορικά συνεργάστηκε επίσης με τις εφημερίδες Ομάδα, Μακεδονία, Ανεξάρτητος Τύπος, Εμπρός και Μεσημβρινή και με τα περιοδικά Δρόμοι της Ειρήνης και Θεατής. Λόγω των πολιτικών γελοιογραφιών του υπέστη διώξεις και δέχτηκε επανειλημμένα μηνύσεις.
Από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 και μετά, αφιερώθηκε στη ζωγραφική και το θέατρο. Τα σατιρικά θεατρικά του έργα είναι γραμμένα σε δεκαπεντασύλλαβο. Κατά διαστήματα ασχολήθηκε και πάλι με το σκίτσο και την πολιτική γελοιογραφία.
Μετά τη μεταπολίτευση συνεργάστηκε επίσης με το περιοδικό Ταχυδρόμος, τον Θούριο, το Men's Look και τις εφημερίδες Πρωινή και Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία και Ριζοσπάστης. Πραγματοποίησε επίσης 16 προσωπικές εκθέσεις.
Έθεσε αρκετές φορές υποψηφιότητα ως βουλευτής κομμάτων της Αριστεράς (1964 με την ΕΔΑ, 1981 και 1985 με το ΚΚΕ), χωρίς ποτέ να εκλεγεί.
Πέθανε στις 13 Δεκεμβρίου του 1995.
Χαρακτηριστικά του έργου του
Ο Μποστ θεωρείται ότι κατάφερε να δημιουργήσει ένα εντελώς προσωπικό και αναγνωρίσιμο σατιρικό ύφος ως σκιτσογράφος, κειμενογράφος, θεατρικός συγγραφέας, αλλά και ζωγράφος. Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του έργου του είναι η γλώσσα του και τα επίτηδες ανορθόγραφα κείμενα.
Όπως είχε δηλώσει ο ίδιος, γελοιοποιώντας την καθαρεύουσα πίστευε ότι ίσως μπορέσει να βοηθήσει στην ταχύτερη καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας. Προκειμένου να σατιρίσει την καθαρεύουσα, ανακάτευε λόγιες εκφράσεις με λαϊκές και έγραφε εντελώς ανορθόγραφα, διεκτραγωδώντας τον ημιμαθή Έλληνα, που προσπαθούσε να χρησιμοποιήσει την καθαρεύουσα, καθώς εκείνη την εποχή η δημοτική θεωρούνταν "ύποπτη", κατά δήλωση του ιδίου του Μποστ.
Συχνά με την παραφθορά των λέξεων ή την ανορθόγραφη απόδοση του ήχου της δημιουργούσε εσκεμμένα συνειρμούς, με άλλες έννοιες, τις οποίες διακωμωδεί. Επίσης συχνά, χρησιμοποιούσε μεταφορικές εκφράσεις με την κυριολεκτική τους έννοια.
Η σάτιρα του στοχεύει κυρίως τον μικροαστό Έλληνα των μεταπολεμικών δεκαετιών, τον καθωσπρεπισμό, την ημιμάθεια και το νεοπλουτισμό, την ξενομανία, τις έντονες ταξικές αντιθέσεις της μεταπολεμικής Ελλάδας, καθώς και την ελληνική πολιτική ζωή.
Ο Μποστ σατιρίζει ιδιαίτερα την εξάρτηση της Ελλάδας από τον ξένο παράγοντα, την εθνικοφροσύνη των δεξιών κομμάτων και το θεσμό της Βασιλείας, ωστόσο σε πολλά κείμενα διακωμωδεί και την παράταξη της Αριστεράς, στην οποία ανήκε.
Σε πολλά από τα κείμενα του γράφει σε πρώτο πρόσωπο ως αφηγητής, ο οποίος διηγείται κάποια εμπειρία του και σχολιάζει δήθεν με αφέλεια τα γεγονότα.
Οι τρεις πλέον χαρακτηριστικοί ήρωες των γελοιογραφιών του και προσωπικά του δημιουργήματα είναι η Μαμά Ελλάς με τα παιδιά της, τον Πειναλέοντα και την Ανεργίτσα. Η Μαμά Ελλάς παρουσιάζεται αρχαιοπρεπής, αλλά φτωχοντυμένη και εξαθλιωμένη, το ίδιο και τα δύο μικρά παιδιά, που σχολιάζουν την επικαιρότητα με ανορθόγραφα γραμμένους στίχους.
Ένα από τα χαρακτηριστικά όλου του φάσματος του έργου του (σκίτσα, κείμενα, ζωγραφικά και θεατρικά έργα) ήταν ο συμφυρμός διαφόρων φάσεων της ελληνικής ιστορίας, καθώς στο έργο του συνυπάρχουν ήρωες της αρχαιότητας, του Βυζαντίου, του 1821, του έπους του 1940 με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και τον Ωνάση.
Ως ζωγράφος ήταν αυτοδίδακτος και τα έργα του ήταν ιδιαίτερα επηρεασμένα από το ναΐφ ύφος της λαϊκής ζωγραφικής και κυρίως τον Θεόφιλο, αλλά και τις φιγούρες του Θεάτρου Σκιών, με στοιχεία υπερρεαλισμού. Τα ζωγραφικά του έργα παρουσιάζουν ήρωες της αρχαιότητας και της Επανάστασης του 1821 και ιστορικά ζευγάρια.
Στα θεατρικά του έργα χρησιμοποιούσε δεκαπεντασύλλαβο στίχο στο προσωπικό του ύφος συμφυρμού πομπωδών καθαρευουσιάνικων εκφράσεων, με ξένες και λαϊκές εκφράσεις, ενώ συχνά εμφάνιζε ιστορικά ή μυθικά πρόσωπα να αναφέρονται σε σύγχρονες καταστάσεις.
Σε περιόδους χιουμοριστικών αναζητήσεων ο Μποστ έγραψε και στίχους για τρία ελαφρολαϊκά τραγούδια, πού έγιναν επιτυχίες στις αρχές της δεκαετίας του '60. Αυτά είναι "Οι Νεκροθάφτες" (μουσική Γιάννη Μαρκόπουλου, ερμηνεία Γιώργου Ζωγράφου) και τα "Η νήσος των Αζορών" και "Ρομβία" (μουσική Μίκη Θεοδωράκη, ερμηνεία Γρηγόρη Μπιθικώτση).
Έφτιαξε το εξώφυλλο του δίσκου "Το θαλασσινό τριφύλλι" σε μουσική Λίνου Κόκοτου και στίχους Οδυσσέα Ελύτη που κυκλοφόρησε το 1972.
Κατάλογος έργων του Μποστ
Ο Αγιος Φανούριος. Βοήθημα δια την κατανόησιν των Κινέζων κλασσικών..Γκα-τσου και Βου-Σβου-Νι (1944)
Σκίτσα του Μποστ (1959)
Το λέφκομα μου (1960)
Σκίτσα και κείμενα (Πρώτη επιλογή Δεκέμβριος 1961)
Σκίτσα και κείμενα (Δεύτερη επιλογή Απρίλιος 1972)
Σκίτσα 73-74 (1975)
Αλληλογραφεια με τον Κοστα (Χρονογραφήματα από την Αυγή, Θεμέλιο, 1964)
Το Ημερολόγιο μιας χήρας. Δοκίμιον δια έργον "δύο εφχάριστων ορών" (1972)
18 Αντικείμενα ή Υπέρ Δικτατορείας Λόγος (1975)
Καλειδοσκόπιο (Gutenberg, 1975)
Σταυροφορίες (Γράμματα, 1992)
Κλασσικά Εικονογραφημένα : Κωνσταντίνος Παλαιολόγος (κείμενο: Ειρήνη Φωτεινού, εικόνες: Μποστ) (1953)
Δον Κιχώτης (θεατρικό, 1961)
Όμορφη Πόλη (θεατρικό, 1962)
Φαύστα (θεατρικό, 1964)
Τα χρυσά φτερά (θεατρικό, 1973)
Οι εκλογές του Μποστ (θεατρική επιθεώρηση,1973)
Μαρία Πενταγιώτισσα (θεατρικό, 1982)
Κάνε το ΠΑΣΟΚ σου παξιμάδι (θεατρική επιθεώρηση, 1985)
Ιστιρικέ Ιστορίαι (θεατρικό, 1985)
40 χρόνια Μπόστ (θεατρικό, 1987)
Μήδεια (θεατρικό, 1993)
Το γελοίον του πράγματος: Ο ήρωας της Κολομβίας
Το γελοίον του πράγματος: Ο εφευρέτης
Ρωμαίος και Ιουλιέτα (θεατρικό, 1995)
Νίκος Σταυρίδης, ήταν από τους σπουδαιότερους Έλληνες κωμικούς ηθοποιούς του κινηματογράφου και του θεάτρου
Νίκος Σταυρίδης
Ο Νίκος Σταυρίδης, ήταν από τους σπουδαιότερους Έλληνες κωμικούς ηθοποιούς του κινηματογράφου και του θεάτρου. (Βαθύ Σάμου 1910 - Σάμος 12 Δεκεμβρίου 1987)
Ο Νίκος Σταυρίδης ήταν μοναδικός ηθοποιός με πηγαίο χιούμορ και αφάνταστη αυτοσχεδιαστική ικανότητα. Ανήκε στην πρώτη φουρνιά των μεγάλων Ελλήνων κωμικών, που σηματοδότησαν την θρυλική εποχή του Ελληνικού Κινηματογράφου, αφήνοντας παρακαταθήκη αθάνατες ταινίες και θρυλικές ατάκες.
Γεννήθηκε στο Βαθύ Σάμου το 1910 σε φτωχή οικογένεια και πέρασε τα παιδικά του χρόνια δουλεύοντας στο μπακάλικο του πατέρα του. Αργότερα, έγινε βοηθός καραγκιοζοπαίχτη και μηχανικού προβολής. Στα τέλη της δεκαετίας του ’20 ήρθε στην Αθήνα και εργάστηκε σε μια αποθήκη πολεμικού υλικού στον Πειραιά, στην οποία ταίριαζε τις αρβύλες κατά μέγεθος, κερδίζοντας ίσα-ίσα το ψωμί του.
Γνωρίζοντας όμως την αξία της φωνής του, τόλμησε μια μέρα που περνούσε έξω από ένα μουσικό θέατρο στο οποίο πρωταγωνιστούσε ο Αυλωνίτης, να μπει μέσα την ώρα της πρόβας και να ζητήσει από τον μαέστρο να δοκιμαστεί στο τραγούδι. Το αποτέλεσμα ήταν να του ανατεθεί άμεσα ο ρόλος του λούστρου που γυάλιζε τα παπούτσια του Αυλωνίτη στο έργο "Λοβιτούρα". Μόλις τελείωνε το βάψιμο, έβγαζε από το κασελάκι του ένα χαρτονόμισμα των 30 λεπτών. Αφού το σάλιωνε, το κόλλαγε στο παπούτσι του Αυλωνίτη και τραγουδούσε: "Μια το βάψιμο, τριάντα το χαρτόσημο, μία και τριάντα», σατιρίζοντας τη φορολογική πολιτική της κυβέρνησης μέσω του χαρτοσήμου".
Την επόμενη σαιζόν προσελήφθη σε μια θεατρική επιχείρηση του Μακέδου, σε έναν πάλι μικρό ρόλο, εκεί όμως ανακάλυψε το ταλέντο του η Άννα Καλουτά και του ζήτησε να κάνουν ένα νούμερο μαζί. Από τότε ο Νίκος Σταυρίδης αγαπήθηκε από το κοινό και δεν άργησε να γίνει καταξιωμένος πρωταγωνιστής του μουσικού θεάτρου, της οπερέτας και των βαριετέ.
Το 1939 ασχολήθηκε με την οπερέτα, αλλά από το 1942 και μετά, σχημάτισε θιάσους επιθεώρησης σε συνεργασία με γνωστούς ηθοποιούς, όπως οι αδερφές Καλουτά, η Μαρίκα Νέζερ, ο Τάκης Μηλιάδης, ο Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, η Καίτη Ντιριντάουα, η Ρένα Βλαχοπούλου, η Σοφία Βέμπο, ο Κώστας Χατζηχρήστος κ.α., παίζοντας σε περισσότερα από 100 έργα που απογείωσαν την επιθεώρηση.
Ντεμπούτο στη μεγάλη οθόνη έκανε σχετικά αργά, με την κωμωδία του Νίκου Τσιφόρου «Έλα στο Θείο» (1950), παραγωγή Φίνος Φιλμ, και συνέχισε να πρωταγωνιστεί σε ταινίες κυρίως του Τσιφόρου, του Λάσκου και του Σακελλάριου, αλλά και του Γλυκοφρύδη, του Γρηγορίου, του Ανδρίτσου και άλλων.
Οι τραγικές απώλειες
Έχασε τους γονείς και τον αδερφό του, ο οποίος πέθανε στην αγκαλιά της μητέρας τους. Όταν πληροφορήθηκε για τον θάνατο του πατέρα του ήταν σε περιοδεία και πρόλαβε οριακά να τον αποχαιρετήσει.
"Ο φοβερός νόμος του θεάτρου, σ’ αυτό το θέμα, δεν υπάρχει σε κανένα άλλο επάγγελμα", έλεγε. Μια ακόμα απώλεια σημάδεψε την ζωή του. Ο θάνατος της 27χρονης, πρώτης συζύγου του, Ντόρας Καριώτου, τον στιγμάτισε. Ήταν μια νέα ηθοποιός, με ταλέντο. Μόλις παντρεύτηκαν ανακάλυψαν ότι έχει όγκο στο κεφάλι. Πήγε στο εξωτερικό για θεραπείες, αλλά τελικά δεν τα κατάφερε.
Ο ίδιος θυμόταν τις στιγμές και την δύναμη που έπρεπε να δείξει πάνω στη σκηνή: «Πέθανε στην Αγγλία, μετά από μία εγχείρηση όγκου στο κεφάλι. Εγώ γύρισα στη Θεσσαλονίκη σωστό ράκος. Έπαιζα τότε στο Μετροπόλ. Βγήκα στη σκηνή. Το θέατρο ήταν κατάμεστο. Το γεγονός του θανάτου της γυναίκας μου είχε μαθευτεί.
Ξαφνικά την είδα σαν όραμα μπροστά μου. Έχασα τα λόγια μου. Στην πλατεία φάνηκαν τα πρώτα μαντίλια που σφούγγιζαν κλαμένα μάτια.
Έπαιζα κωμωδία και αντί να γελάει ο κόσμος, έκλαιγε, και μάλιστα με λυγμούς. Πλησίαζε στο τέλος το νούμερό μου, όταν άρχισε να φτάνει στην πλατεία ένα βουητό "Φτάνει, φτάνει, φτάνει…". Και μετά ένα ξέφρενο χειροκρότημα.
Ο Σταυρίδης παντρεύτηκε άλλες δυο φορές και απέκτησε μια κόρη που λάτρευε, την Δανάη. Γηροκομήθηκε τελικά από την Μαρίνα Παυλίδη, κόρη της τελευταίας του συντρόφου, στο σπίτι του στη Κάτω Κηφισιά έχοντας σαν εγγονάκια του τα 2 παιδιά της Μαρίνας.
Ο δεύτερος γάμος του Νίκου Σταυρίδη ήταν, για δύο χρόνια, με την ηθοποιό του μουσικού θεάτρου Ξένη Δράμαλη.
Κατά τη Στρατιωτική δικτατορία συμμετείχε στους χουντικούς εορτασμούς της επετείου της 21ης Απριλίου στο Παναθηναϊκό Στάδιο ανάμεσα σε άλλους ηθοποιούς και τραγουδιστές.
Απεβίωσε στη Σάμο στις 12 Δεκεμβρίου του 1987 επισκεπτόμενος την αδερφή του. Κηδεύτηκε δύο μέρες αργότερα στην Κηφισιά.
Θίασοι
Τη δεκαετία του 1940 άρχισε να συγκροτεί δικούς του θιάσους και να συνεργάζεται με σπουδαίους συναδέλφους του, όπως τη Ρένα Βλαχοπούλου, τις αδελφές Καλουτά, την Καίτη Ντιριντάουα και τη Μαρίκα Νέζερ και την Καίτη Μπελίντα (1958: Τεντυμπόυς των Γιαλαμά-Θίσβιου-Πρετεντέρη), τον Διονύση Παπαγιαννόπουλο και τη Σοφία Βέμπο (1959), τον Κώστα Χατζηχρήστο (1963) κ.ά. Μεσολάβησε ένα διάστημα (1954-55) κατά το οποίο ίδρυσε μαζί με τον Τάκη Μηλιάδη και τη Νανά Σκιαδά το θίασο «Ελληνική Μουσική Κωμωδία», στον οποίο ανέβασε επιθεωρήσεις αλλά και έργα πρόζας, όπως η κωμωδία "Δέκα μέρες στο Παρίσι" (με τον Διονύση Παπαγιαννόπουλο το 1960).
Κινηματογράφος
Ντεμπούτο στη μεγάλη οθόνη έκανε σχετικά αργά.
Από τις 120 ταινίες στις οποίες πρωταγωνίστησε, μόνο οι 3 ήταν της Φίνος Φιλμ, ταινίες ωστόσο ξεχωριστές που έγραψαν ιστορία στην ελληνική κινηματογραφική κωμωδία: Η πρώτη «Έλα στον Θείο» (1950) στο ρόλο του μεγαλομπακάλη της εποχής, μαζί με τη Σμαρούλα Γιούλη, τον Μίμη Φωτόπουλο και τη Σπεράντζα Βρανά, «Τα Κίτρινα Γάντια» (1954), στον αξέχαστο ρόλο του ζηλιάρη συζύγου της Μάρως Κοντού, και «Η Ωραία των Αθηνών» (1954), στο μοναδικό δίδυμο με την Γεωργία Βασιλειάδου. Μερικές άλλες ταινίες του είναι: «Οι παπατζήδες» (1954), «Γραφείο συνοικεσίων» (1956), «Μπαρμπαγιάννης ο Κανατάς» (1957), «Η Φτώχεια Θέλει Καλοπέραση» (1958), «Δουλειές με φούντες» (1958), «Η Χιονάτη και τα 7 γεροντοπαλίκαρα» (1960), «Διαβόλου κάλτσα» (1960), «Φτωχαδάκια και λεφτάδες» (1960), «Ευτυχώς τρελάθηκα» (1961), «Σταμάτης και Γρηγόρης» (1962), «Η Αθήνα την νύχτα» (1962) «Τρίτη και 13» (1963), «Ο αδελφός μου ο τροχονόμος» (1963), «Ο χαζομπαμπάς» (1967), «Ψυχραιμία Ναπολέων» (1968), «Ξύπνα καημένε Περικλή» (1969), «Ο άνθρωπος ρολόι».
Ειδική μνεία θα πρέπει να γίνει για τη συνεργασία του με την Ελένη Προκοπίου στις ταινίες Ο Παραγυιός μου ο ραλίστας και τα ομορφόπαιδα το έτος 1971, στις οποίες ο εν λόγω μεγάλος κωμικός έπαιζε ρόλους νευρικού ηλικιωμένου, που στο τέλος μαλάκωνε υπό την "πίεση" της όμορφης ηθοποιού και χορεύτριας.
Η αξιοπρεπής αποχώρηση και το παράπονο Σε συνέντευξη που είχε δώσει στα τέλη της δεκαετίας του 1970, στην εφημερίδα «Ακρόπολις» είχε αποκαλύψει ότι η αποχώρηση του από τη σκηνή θα σήμαινε και το τέλος της ζωής του.
Η κατώτερη σύνταξη που του αναλογούσε ήταν 7.000 δραχμές. «Δεν θέλω σύνταξη παρηγοριάς. Προτιμώ να πεθάνω, πριν αναγκαστώ να πάρω αυτά τα χρήματα. Θα είναι μια ζωή χωρίς αξιοπρέπεια. Δεν θα μπορέσω να ζήσω», έλεγε στη δημοσιογράφο, Μαίρη Παραπονιάρη.
Παραδέχτηκε με πικρία ότι παρά το έργο που προσέφερε, δεν ανήκε στους καλά αμειβόμενους ηθοποιούς.
Περιέγραψε την συνεχή ανταπόκριση του κόσμου που του έδινε κουράγιο να συνεχίσει. «Δεν με αφήνουν να πληρώσω εισιτήριο στο τρόλεϊ. Οι ταξιτζήδες δεν μου παίρνουν λεφτά. Συγκινούμαι με τον τρόπο που ο κόσμος μου δείχνει την αγάπη του». Ο Σταυρίδης θέλησε να φύγει από την σκηνή πριν ξεθωριάσει η εικόνα του. Όπως είπε πήρε την απόφαση της αποχώρησης για να μην ακούσει την έκφραση «ο καημένος».
Ο Νίκος Σταυρίδης ήταν απλός και προσιτός και σαν άνθρωπος και σαν καλλιτέχνης. Μεγάλοι ηθοποιοί, όπως ο Ντίνος Ηλιόπουλος, ο Γιάννης Γκιωνάκης, ο Σωτήρης Μουστάκας κ.α., τον θεωρούσαν σπουδαίο δάσκαλο τους.
Πέθανε σε ηλικία 77 ετών στη γενέτειρά του τη Σάμο, στις 14 Δεκεμβρίου 1987 και κηδεύτηκε δυο μέρες αργότερα στην Κηφισιά. Ο θάνατός του άφησε δυσαναπλήρωτο κενό, σφραγίζοντας το τέλος μιας εποχής στην ελληνική επιθεώρηση και στις κωμωδίες του ελληνικού μεταπολεμικού κινηματογράφου.
Πληροφορίες: el.wikipedia.org - mixanitouxronou.gr - finosfilm.com
Μένης Κουμανταρέας, ήταν από τους σπουδαιότερους έλληνες πεζογράφους, γνωστός στο ευρύ κοινό από το μυθιστόρημά του "Η φανέλα με το 9", που μετέφερε στη μεγάλη οθόνη ο Παντελής Βούλγαρης το 1988
Μένης Κουμανταρέας
1931 – 2014
Ο Μένης Κουμανταρέας, ήταν από τους σπουδαιότερους έλληνες πεζογράφους, γνωστός στο ευρύ κοινό από το μυθιστόρημά του "Η φανέλα με το 9", που μετέφερε στη μεγάλη οθόνη ο Παντελής Βούλγαρης το 1988.
Ο Αριστομένης Κουμανταρέας γεννήθηκε στις 17 Μαΐου 1931 στην Αθήνα και ήταν γιος του τραπεζικού και χρηματιστή Αντώνη Κουμανταρέα.
Το 1948 έζησε για έξι μήνες κοντά στον αδερφό του πατέρα του στο Λονδίνο, όπου ήρθε σε επαφή με την εκεί πολιτιστική κίνηση. Τον επόμενο χρόνο αποφοίτησε από το Πρότυπο Λύκειο Αθηνών και τη συνέχεια σπούδασε νομικά και φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, χωρίς να ολοκληρώσει τις σπουδές του.
Υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία στο ναυτικό ως υποκελευστής και στη συνέχεια εργάστηκε για είκοσι χρόνια ως υπάλληλος σε ναυτιλιακές και ασφαλιστικές εταιρειών.
Στα γράμματα πρωτοεμφανίστηκε το 1961, με μεταφράσεις έργων των Αλμπέρτο Μοράβια, Έρνεστ Χέμινγουεϊ και Τζέιμς Τζόις, στο περιοδικό «Ταχυδρόμος». Το πρώτο βιβλίο, η συλλογή διηγημάτων «Τα μηχανάκια», κυκλοφόρησε το 1962 και περιλαμβάνει ιστορίες καταπιεσμένων εφήβων της εποχής, που αναζητούν διέξοδο στις παρορμήσεις και τα όνειρά τους.
Κατά τη διάρκεια της απριλιανής δικτατορίας πήρε μέρος στην αντιστασιακή έκδοση «Δεκαοχτώ Κείμενα» και οδηγήθηκε τρεις φορές σε δίκη για το δεύτερο βιβλίο του «Το αρμένισμα», που είχε τιμηθεί με κρατικό βραβείο διηγήματος. Το 1969 αποδέχθηκε υποτροφία του ιδρύματος «Φορντ», η οποία συνετέλεσε στην ολοκλήρωση του μυθιστορήματός του «Βιομηχανία Υαλικών» και το 1972 σπούδασε με υποτροφία στο Βερολίνο για έξι μήνες.
Το βιβλίο του «Δύο φορές Έλληνας», μία τοιχογραφία της ελληνικής κοινωνίας από το 1949 έως το 1990, αποτέλεσε μεγάλη εκδοτική επιτυχία το 2001. Κείμενά του δημοσιεύτηκαν σε πολλά λογοτεχνικά περιοδικά, όπως τα «Εκλογή», «Επιθεώρηση Τέχνης», «Τραμ», «Ηριδανός», «Ο Ταχυδρόμος», «Οδός Πανός», «Η Λέξη».
Τιμήθηκε τέσσερις φορές με το κρατικό βραβείο πεζογραφίας (1967 για το «Αρμένισμα», 1975 για τη «Βιοτεχνία Υαλικών», το 1997 για τη συλλογή « Η μυρωδιά τους με κάνει να κλαίω» και το 2002 για τον «Ωραίο Λογαχό»). Το 2001 έλαβε το βραβείο Blue Book για το μυθιστόρημά του «Ο ωραίος λοχαγός». Το 2008 η Ακαδημία Αθηνών τον τίμησε για το σύνολο του έργου του.
Έργα του μεταφράστηκαν στα αγγλικά, γαλλικά, ρωσικά γερμανικά, ενώ ο ίδιος μετέφρασε κυρίως αγγλοσάξωνες συγγραφείς. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων και από το 1982 ως το 1986 διετέλεσε μέλος του Δ.Σ. της Εθνικής Λυρικής Σκηνή.
Το 1971 έγραψε το σενάριο της ταινίας του Παντελή Βούλγαρη «Το προξενιό της Άννας», ενώ τρία δικά του έργα μεταφέρθηκαν στο θέατρο, τη μικρή και τη μεγάλη οθόνη: «Κυρία Κούλα» (το 1983 στην τηλεόραση σε σκηνοθεσία Διαγόρα Χρονόπουλου και το 1987 στο θέατρο σε σκηνοθεσία Νίκου Μαστοράκη), «Τα Καημένα» (το 1987 για την τηλεόραση σε σκηνοθεσία Γιάννη Διαμαντόπουλου) και «Η φανέλα με το 9» (το 1988 για τον κινηματογράφο σε σκηνοθεσία Παντελή Βούλγαρη).
Ο Μένης Κουμανταρέας τοποθετείται χρονολογικά στη λεγόμενη δεύτερη μεταπολεμική γενιά της ελληνικής πεζογραφίας. Η γραφή του κινείται στα όρια ανάμεσα στον κοινωνικό ρεαλισμό με έμφαση στην απεικόνιση των αλλοτριωτικών κοινωνικών μηχανισμών και την ποιητική έκφραση του αισθήματος της φθοράς και της χαμένης αθωότητας της νεανικής ηλικίας.
Ο Μένης Κουμανταρέας βρέθηκε νεκρός στο διαμέρισμά του στην Κυψέλη τα ξημερώματα της 6ης Δεκεμβρίου 2014. Η αστυνομία αποδίδει τον θάνατό του σε εγκληματική ενέργεια.
Εργογραφία
Πεζογραφία
Τα μηχανάκια (Φέξης, 1962)
Το αρμένισμα (Κολλάρος, 1967)
Τα καημένα (Κέδρος, 1972)
Βιοτεχνία υαλικών (Κέδρος, 1975)
Η κυρία Κούλα (Κέδρος,1978)
Το κουρείο (Κέδρος, 1979)
Σεραφείμ και Χερουβείμ (Κέδρος, 1981)
Ο ωραίος λοχαγός (Κέδρος,1982)
Η φανέλλα με το εννιά (Κέδρος, 1986)
Πλανόδιος σαλπιγκτής (Κέδρος, 1989)
Η συμμορία της άρπας (Κέδρος, 1993)
Θυμάμαι τη Μαρία (Καστανιώτης, 1994)
Η μυρωδιά τους με κάνει να κλαίω (Κέδρος, 1996)
Δύο φορές Έλληνας (Κέδρος, 2001)
Nώε (Κέδρος, 2003)
Η γυναίκα που πετάει (Κέδρος, 2006)
Θυμάμαι την Μαρία (Καστανιώτης, 2007)
Το Show είναι των Ελλήνων (Κέδρος, 2008)
Σ’ ένα στρατόπεδο άκρη στην ερημιά (Κέδρος, 2009)
Ξεχασμένη φρουρά (Καστανιώτης, 2010)
Οι αλεπούδες του Γκόσπορτ (Κέδρος, 2011)
Ο θησαυρός του χρόνου (Πατάκης, 2014)
Μετάφραση
Χέρμαν Χέσε, Ντέμιαν (1961)
Κάρσον ΜακΚάλερς, Η μπαλάντα του λυπημένου καφενείου (1969)
Γουίλιαμ Φόκνερ, Καθώς ψυχορραγώ (1970)
Λιούις Κάρολ, Η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων (1972)
Γκέοργκ Μπίχνερ, Λεντς (1977)
Χέρμαν Μέλβιλ,, Μπάρτεμπλυ ο γραφιάς και άλλες ιστορίες (Οδυσσέας, 1980)
Φ.Σ. Φιτζέραλντ , Το πλουσιόπαιδο (1980, 1996)
Έρνεστ Χέμινγουεϊ, Οι φονιάδες (Κέδρος, 1995)
Ε.Α Πόε, Στη δίνη του Μάελστρομ (Κέδρος, 1995)
Χέρμαν Μέλβιλ, Τρεις απόκληροι. Μπάρτλεμπυ, ο γραφιάς. Ο βιολιστής. Τζίμυ Ρόουζ (Καστανιώτης, 2010).
Ναπολέων Ζέρβας, ήταν Έλληνας Στρατιωτικός, Κινηματίας, Ιδρυτής του ΕΔΕΣ και Πολιτικός
Ναπολέων Ζέρβας
Ο Ναπολέων Ζέρβας, ήταν Έλληνας Στρατιωτικός, Κινηματίας, Ιδρυτής του ΕΔΕΣ και Πολιτικός. (Άρτα, 17 Μαΐου 1891 - Αθήνα, 10 Δεκεμβρίου 1957)
Γεννήθηκε τον Ιανουάριο του 1891 στην Άρτα. Προερχόταν από την ιστορική φάρα των Ζερβαίων, που πρωτοστάτησε στους αγώνες του Σουλίου την εποχή του Αλη πασά, αλλά και σαν οπλαρχηγοί στην επανάσταση του 1821. Πατέρας του ο Νικόλαος Ζέρβας, είχε λάβει μέρος στον απελευθερωτικό αγώνα των Κρητών από τους Τούρκους, το 1897. Το 1909 ξεσπά το κίνημα του «Στρατιωτικού Συνδέσμου» από ανώτερους αξιωματικούς του Ελληνικού στρατού, με στόχο την ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ώστε να ξεπλυθεί η ντροπή του ατυχούς πολέμου και να επέλθει μιά πολιτική και στρατιωτική αλλαγή.
Ο Ζέρβας μέσα σ΄αυτό το κλίμα εντάσσεται το 1910 σαν εθελοντής στο στράτευμα. Ήταν φανατικός βενιζελικός και δημοκράτης. Ως εκ τούτου αντιπαθούσε τον θεσμό της Βασιλείας για ιδεολογικούς λόγους αλλά και για λόγους προσωπικής αντιπάθειας με τον Κωνσταντίνο τον Ά. Συμμετέχει στους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-13, όπου απελευθερώνεται μεταξύ άλλων και η πατρίδα του, η Ήπειρος.
Διακρίνεται από την πρώτη στιγμή στο πεδίο της μάχης για το θάρρος και την τόλμη του και τραυματίζεται την 21η Ιουνίου 1913, στη μάχη του Κιλκίς, «διά πυροβόλου όπλου, υποστάς τραύμα διαμπερές...». Θα διακομισθεί για ένα περίπου μήνα στο Στρατιωτικό νοσκομείο της Λάρισας και κατόπιν θα προαχθεί «επ’ ανδραγαθία» στο βαθμό του Ανθυπασπιστή.
Το 1916 συμμετέχει στο κίνημα της «Εθνικής Αμύνης» και διατελεί υπασπιστής του Ελευθερίου Βενιζέλου, για ένα διάστημα. Λαμβάνει μέρος στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, στο Μακεδονικό Μέτωπο, όπου διακρίνεται σε μάχες με Γερμανούς και Βούλγαρους. Οι διακρίσεις του στα πεδία των μαχών είναι συνεχείς, για τον λόγο αυτό προαγόταν πάντοτε «επ΄ανδραγαθία». Το 1921 αρνείται μαζί με άλλους αξιωματικούς να τεθεί κάτω από τις διαταγές του βασιλιά Κωνσταντίνου και μεταβαίνει οικειοθελώς στην Κωνσταντινούπολη, όπου οι βενιζελικοί αξιωματικοί ιδρύουν την «Εθνική Άμυνα Κωνσταντινουπόλεως». Επανέρχεται στην Ελλάδα, μετά την επανάσταση των Πλαστήρα, Γονατά, Φωκά και κατατάσσεται στο στράτευμα με τον βαθμό του Ταγματάρχη.
Το 1925 στη δικτατορία Πάγκαλου διορίζεται Φρούραρχος της Αθήνας ενώ παράλληλα ορίζεται διοικητής του Ά Τάγματος Δημοκρατικής Φρουράς. Την επόμενη χρονιά ανατρέπεται ο Θεόδωρος Πάγκαλος, με συμβολή των διοικητών των δύο ταγμάτων Δημοκρατικής Φρουράς, Ζέρβα και Ντερτιλή και αναλαμβάνει ο Γεώργιος Κονδύλης. Παρόλα αυτά, ένα μήνα μετά, τον Σεπτέμβριο του 1926, ο Κονδύλης σαν Πρωθυπουργός θα απαιτήσει από τους Ζέρβα και Ντερτιλή την διάλυση των Ταγμάτων. Η άρνησή τους θα οδηγήσει σε αιματηρές συγκρούσεις στο κέντρο της Αθήνας μεταξύ των δυνάμεων των δύο πλευρών, με αποτέλεσμα την ήττα των ταγμάτων Δημοκρατικής Φρουράς και τη σύλληψη των διοικητών τους. Ο Ναπολέων Ζέρβας και ο Βασίλειος Ντερτιλής, μετά από δίκη στο Στρατοδικείο Αθηνών καταδικάστηκαν σε ισόβια δεσμά και έμειναν στη φυλακή μέχρι τον Οκτώβριο του 1928, όταν και αμνηστεύτηκαν από την κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου. Ακολούθως ο Ζέρβας αποστρατεύεται με τον βαθμό του Αντισυνταγματάρχη.
Το όνομά του ενεπλάκη μετά από λίγα χρόνια και στο κίνημα του Μαρτίου του 1935, που στόχευε στην εγκαθίδρυση «βενιζελικής δικτατορίας», υπό την αιγίδα του Νικόλαου Πλαστήρα. Η αποτυχία του κινήματος ωστόσο δεν πτόησε τους πρωταγωνιστές του, ανάμεσά τους και τον Ζέρβα. Το 1936 ο Ιωάννης Μεταξάς επιβάλει το καθεστώς της 4ης Αυγούστου. Από τότε σκοπός του κινήματος ορίζεται η ανατροπή του Μεταξά.
Αρχηγός του κινήματος ήταν ο Πλαστήρας, ο οποίος όμως ήταν αυτοεξόριστος στη Νίκαια της Γαλλίας από το 1933. Συνδετικός κρίκος του στην Ελλάδα ήταν –μεταξύ άλλων- ο Ναπολέων Ζέρβας, αν και οι σχέσεις τους δεν ήταν οι καλύτερες. Ο πυρήνας αυτός αποτέλεσε την αρχή του Εθνικού Δημοκρατικού Ελληνικού Συνδέσμου (ΕΔΕΣ) και στόχευε βεβαίως στην ανατροπή τόσο του Ιωάννη Μεταξά όσο και του Βασιλέως Γεωργίου Β΄. Οι ενέργειες των μελών του ΕΔΕΣ, αν και ήταν πολλές δεν κατάφεραν να πραγματοποιήσουν τους στόχους τους. Τα γεγονότα φαίνεται πως τους πρόλαβαν. Το ΟΧΙ του Μεταξά και ο Ελληνοιταλικός πόλεμος, έθεταν σαν προτεραιότητα την ενότητα όλων των Ελλήνων.
Ο Ζέρβας θα επιδιώξει να επιστρέψει στο στράτευμα για να πολεμήσει στο μέτωπο. Η απάντηση του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου ήταν αρνητική. Η αντίδραση του Ζέρβα, σύμφωνα με μαρτυρίες, ήταν να ξεσπάσει σε κλάματα. Τελικά, τον Απρίλιο του '41 συνελήφθη και οδηγήθηκε στις φυλακές Μακρυγιάννη, για δύο περίπου βδομάδες. Ο λόγος ήταν πως το καθεστώς φοβόταν τον ρόλο και τον σκοπό του Ζέρβα. Ήδη από τον Φεβρουάριο της ίδια χρονιάς, ο Ζέρβας είχε εκτεταμένες επαφές με τον Άντονυ Ήντεν και τον ναύαρχο Τέρλ στην Αθήνα ώστε να πείσει τους Βρετανούς για την διεξαγωγή ανταρτοπολέμου, ως πιό αποφασιστικού και χρήσιμου τρόπου διεξαγωγής πολέμου απέναντι στον πανίσχυρο γερμανικό στρατό. Ήταν ως εκ τούτου, ο πρώτος που αντιλήφθηκε την σημασία του ανταρτοπολέμου. Μάλιστα, παρέδωσε τον Μάρτη λίστα στους Βρετανούς, με ονόματα γερμανόφιλων αξιωματικών, στα οποία συμπεριλαμβανόταν και αυτό του Γεωργίου Τσολάκογλου.
Ο ΕΔΕΣ πλέον άλλαζε σκοπό. Από την ανατροπή του Βασιλιά και της 4ης Αυγούστου, έθετε πλέον ως στόχο την καταπολέμηση των κατοχικών δυνάμεων. Ο Ζέρβας ήταν ο ιθύνων νούς και ο οργανωτής της όλης προσπάθειας, καθώς ο επίτιμος αρχηγός της οργάνωσης, Νικόλαος Πλαστήρας δεν συμφωνούσε τόσο με την άμεση έναρξη αντάρτικου αγώνος. Ο Ζέρβας όμως επέμεινε και βρήκε σύμμαχό του, τον απεσταλμένο του Πλαστήρα, Κομνηνό Πυρομάγλου. Το καταστατικό του ΕΔΕΣ είχε συνταχθεί ήδη από τον Ιούνιο του '41, από τον ίδιο τον Ζέρβα, αλλά αναλυτικά παρουσιάστηκε επίσημα την 9η Σεπτεμβρίου της ίδιας χρονιάς.
Ο σκοπός της οργάνωσης ήταν πρωτίστως ο απελευθερωτικός αγώνας αλλά και οι μεταπελευθερωτικές πολιτικές εξελίξεις. Ως προς τις πολιτικές εξελίξεις, ήταν ένα ριζοσπαστικό πρόγραμμα που στόχευε «να εγκαθιδρύση εις την Ελλάδαν το δημοκρατικόν πολίτευμα, σοσιαλιστικής μορφής...». Με την εξαγγελία του καταστατικού, άρχισαν και οι πρώτες ενέργειες του ΕΔΕΣ. Βεβαίως οι Ιταλοί και οι Γερμανοί ενημερώθηκαν για την οργάνωση και συνέλαβαν τον Ζέρβα, την περίοδο Σεπτεμβρίου '41 – Ιουλίου 1942, πέντε φορές. Την τελευταία ενημερώθηκε από αξιωματικό της Γκεστάπο, ότι γνώριζαν τις ενέργειές του και ότι με τα πρώτα στοιχεία που θα έβρισκαν θα τον εκτελούσαν.5 Ο λόγος αυτός σε συνδυασμό με την αινιγματική στάση του αμφιλεγόμενου πράκτορα των Βρετανών, Κουτσογιαννόπουλου, θα τον αναγκάσουν να επισπεύσει την άνοδό του στο βουνό. Ξημερώματα της 23ης Ιουλίου του 1942, μαζί με τους Μυριδάκη, Κωτσάκη, Παπαδάκη και Πυρομάγλου αναχωρούν με προρορισμό αρχικά τον Βάλτο και αργότερα την Ήπειρο.
Οι πρώτες μέρες στο βουνό θα είναι δυσάρεστες. Αφενός οι Βρετανοί δεν τον ενισχύουν με ρίψεις, αφετέρου οι κάτοικοι του Βάλτου του δημιουργούν προβλήματα φοβούμενοι αντίποινα των Ιταλών. Παρά τις αντιξοότητες, ο Ζέρβας και οι πρώτοι αντάρτες του δίνουν την πρώτη μεγάλη νικηφόρα μάχη με τους Ιταλούς στα τέλη Οκτωβρίου. Λίγες βδομάδες αργότερα, ο Ζέρβας συναντάται με την Βρετανική Συμμαχική Αποστολή, που πρόσφατα είχε φτάσει στην Ελλάδα, και δέχεται να συνεισφέρει στην ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου. Η ενέργεια αυτή του Ζέρβα θα αλλάξει την εικόνα που είχαν γι΄αυτόν οι Βρετανοί, ενώ παράλληλα θα παρασύρει στην επιχείρηση και τις δυνάμεις του Άρη Βελουχιώτη. Ξημερώματα της 25ης – 26ης Νοεμβρίου 1942, η γέφυρα ανατινάζεται και γράφεται στην Ιστορία μιά μεγαλειώδης σελίδα του Ελληνικού αντάρτικου. Ο Ναπολέων Ζέρβας, σαν αρχηγός της επιχείρησης, θα επικηρυχθεί λίγο αργότερα από τους Ιταλούς με 100.000.000 δραχμές. Παράλληλα, όμως με την επιτυχία αυτή ξεκινά αμέσως μετά τον Γοργοπόταμο, μια περίοδος ανταγωνισμού των δύο κυριώτερων οργανώσεων, του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ.
Ο ΕΛΑΣ θέτει σε εφαρμογή σχέδιο προσάρτησης ή διάλυσης όσων οργανώσεων δεν συμφωνούσαν μαζί του. Η λογική της ηγεσίας του ήταν πως η εθνική ενότητα έπρεπε να εφαρμοσθεί μέσα από τις τάξεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.1 Έτσι, ξεκινά μιά περίοδος σταδιακής εφαρμογής του σχεδίου αυτού με πιο προσεκτικό τρόπο (Δεκέμβριος 1942-Σεπτέμβριος 1943) απέναντι στον ΕΔΕΣ, στην ΕΚΚΑ και σε άλλες οργανώσεις. Η στάση του Ζέρβα ήταν αναγκαστικά υποχωρητική, ελέω των συμβουλών του Έντυ Μάγιερς, ώστε να αποφευχθεί ο εμφύλιος.2 Στο διάστημα αυτό, η Βρετανική πολιτική μέσω του Γουντχάουζ, εκμεταλλευόμενη την επιθετική στάση του ΕΛΑΣ, ουσιαστικά εξαναγκάζει τον Ζέρβα να στραφεί προς τον Βασιλιά και να αλλάξει εν μέρει τους μεταπελευθερωτικούς αρχικούς σκοπούς του ΕΔΕΣ.
Ωστόσο, αυτή η ενέργεια του Ζέρβα δεν σήμαινε ότι ουσιαστικά ο ίδιος και η οργάνωσή του αποκήρυταν τις δημοκρατικές απόψεις τους. Δεν ήταν παρά μια κίνηση, μια υποχώρηση που κατά ανάγκη γινόταν, προκειμένου ο ΕΔΕΣ να ισχυροποιήσει τη θέση του έναντι του ΕΑΜ. Αν οι Βρετανοί του ζητούσαν να αναιρέσει αυτή του την ενέργεια, θα δεχόταν πολύ ευχάριστα τη συμβουλή τους. Το καλοκαίρι του ’43, οι δυνάμεις του ΕΔΕΣ θα συμμετάσχουν στην επιχείρηση «Ζώα» και θα προκαλέσουν μεγάλα προβλήματα στους Ιταλούς. Οι επιθετικές ενέργειες κατά πολύ μεγαλύτερων δυνάμεων του εχθρού, μαζί με τα σαμποτάζ στην περιοχή της Ηπείρου και του Αγρινίου θα προσφέρουν μεγάλες υπηρεσίες στη Συμμαχική Αποστολή. Οι αναφορές των Βρετανών συνδέσμων για τη δράση των ανταρτών του Ζέρβα, θα προκαλέσουν τον θαυμασμό του Αρχιστράτηγου της Μέσης Ανατολής, Ουίλσον.
Παρόλα αυτά, ο εμφύλιος φούντωσε τον Οκτώβριο του 1943, χωρίς να ευθύνεται για αυτό ο Ζέρβας. Οι επιθέσεις του ΕΛΑΣ πολλές φορές ήταν ταυτόχρονες μ’ αυτές των Γερμανών και λίγο έλειψαν να διαλύσουν τον ΕΔΕΣ. Οι Γερμανοί έστρεψαν όλες τις δυνάμεις τους προς την περιοχή του Βουλγαρελίου, όπου έδρευε το αρχηγείο του Ζέρβα και επεδίωκαν την οριστική διάλυσή του.6 Την ίδια στιγμή, ο ΕΛΑΣ έθετε σαν προτεραιότητά του τον πόλεμο κατά του ΕΔΕΣ και όχι κατά των Γερμανών.
Τελικά, οι δύο οργανώσεις από τα τέλη Νοεμβρίου του 1943 μέχρι τον Φεβρουάριο του '44, όπου υπεγράφη η συμφωνία της Πλάκας που τερμάτιζε τον εμφύλιο, αφοσιώθηκαν στο μεταξύ τους αγώνα ξεχνώντας ότι ο κατακτητής δεν είχε αποχωρήσει. Από τον Φλεβάρη του 1944 μέχρι τα τέλη Ιουνίου, η ανταρτική δραστηριότητα δεν ήταν έντονη κατά του κοινού εχθρού, λόγω ξεκάθαρης διαταγής του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής.
Ο αρχηγός του ΕΔΕΣ μάλιστα, στις αρχές του 1944, απευθύνθηκε στο ΣΜΑ, όπου ζητούσε να ξεκαθαρίσουν οι σύμμαχοι αν επιθυμούσαν επιθετική ή αμυντική στάση έναντι των Γερμανών. Οι οδηγίες του Καίρου έκαναν λόγο για αποκλειστικά αμυντική στάση. Έτσι, ο αρχηγός του ΕΔΕΣ αρχίζει την ανασυγκρότηση των δυνάμεών του καθώς και την ίδρυση νέων Μεραρχιών, που αργότερα θα απελευθερώσουν πολλές πόλεις της Ηπείρου από τους Γερμανούς και τους συνεργάτες τους Τσάμηδες.
Τα γερμανικά αρχεία της Υπηρεσίας Ψυχολογικού πολέμου των Γερμανών (I/C), παρουσιάζουν -την εποχή αυτή- τον Ζέρβα ώς «ουδέτερο έναντι των Γερμανικών δυνάμεων και απόλυτα φιλικό έναντι των Βρετανών». Μάλιστα κάνουν λόγο για «συμφωνία κυρίων», με τη λογική της αποχής από επιθετικές ενέργειες μεταξύ των. Μάλιστα, η ΕΑΜική πλευρά καθώς και η ιστοριογραφία αυτής, εκμεταλλευόμενες τις αναφορές αυτές των γερμανικών εγγράφων, δεν δίστασαν να προπαγανδίσουν τη «συνεργασία» αυτή. Οι κατηγορίες αυτές ωστόσο φαίνονται ότι περισσότερο αποτελούν «κομμουνιστική προπαγάνδα» παρά ιστορική πραγματικότητα, τουλάχιστον με τον τρόπο που παρουσιάζονται.
Ο Κρις Γουντχάουζ σε λόγο του για την Εθνική Αντίσταση, τον Οκτώβριο του 1984, στην Αθήνα για την ίδια περίοδο είχε επισημάνει: «Ο Ζέρβας επέτρεψε στους Γερμανούς να υποθέσουν ότι δεν θα παιρνε την πρωτοβουλία να τους επιτεθεί, αλλά μόνο σε μιά εποχή που είχε πάρει διαταγές από το στρατηγείο μας να μην αναλάβει επιθετικές επιχειρήσεις – με άλλους λόγους προτού αρχίσει η Επιχείρηση Κιβωτός του Νώε».
Τελικώς από την 25η Ιουνίου και μετά αρχίζουν επιθετικές επιχειρήσεις των δυνάμεων του ΕΔΕΣ κατά των Γερμανοτσάμηδων. Οι εντολές για επιθετικές ενέργειες είχαν δοθεί από το ΣΜΑ προς όλες τις αντιστασικές οργανώσεις. Οι μάχες της Παραμυθιάς (26 Ιουνίου), της Πάργας (29 Ιουνίου), της Πρέβεζας (5-14 Ιουλίου) καθώς και της Μενίνας (17-18 Αυγούστου) αποτελούν τις κυριώτερες του ΕΔΕΣ. Τα αποτελέσματά τους προκάλεσαν πολλά προβλήματα στους Γερμανούς, διέσωσαν την Ήπειρο από τις αυτονομιστικές βλέψεις των Τσάμηδων ενώ αποτέλεσαν σελίδες ένδοξης ιστορίας του ΕΔΕΣ και ισχυροποίησαν ακόμα περισσότερο την αντιστασιακή αίγλη της οργάνωσης στον ελληνικό πληθυσμό.
Κατά το φθινόπωρο του '44, την ώρα που οι Γερμανοί αποχωρούσαν ο Ζέρβας διέταξε τους άνδρες του «... Κτυπάτε τους Γερμανούς ημέρα και νύκτα. Εκδικηθείτε τα δεινά της Πατρίδος και δοξάσατε τα Ελληνικά όπλα και πάλιν». Αποτέλεσμα των έντονων επιχειρήσεων των δυνάμεων του ΕΔΕΣ προς τους Γερμανούς ήταν το τηλεγράφημα του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής προς τον αρχηγό του ΕΔΕΣ: «Αι πρόσφατοι επιχειρήσεις σας κατεπόνησον τον εχθρόν και εμπόδισαν την υποχώρησή του. Συγχαρητήρια. Εξαίρετα. Εξακολουθείστε πίεσιν ακαταπαύστως μέχρι τελικής ήττης Γερμανών».
Η απελευθέρωση της Ελλάδας τον Οκτώβριο του 1944 δυστυχώς δεν αποτέλεσε τον τέλος του πολέμου. Με ευθύνη όλων των πλευρών και των παρατάξεων οδηγηθήκαμε στον αιματηρό Δεκέμβρη, όπου ο ΕΛΑΣ προσπάθησε μέσα από έναν ακόμη αιματηρό εμφύλιο να επιβάλει την δική του εξουσία. Ένας από τους λόγους που τελικά δεν το κατάφερε – και που μας ενδιαφέρει στην ανάρτηση αυτή- ήταν ότι στην Ήπειρο υπήρχε ο ΕΔΕΣ. Έτσι, απεστάλη για την διάλυσή του ο Άρης Βελουχιώτης και ο Στέφανος Σαράφης μαζί με επίλεκτες και έμπειρες δυνάμεις του ΕΛΑΣ. Οι δυνάμεις αυτές αν κατευθύνονταν προς την Αθήνα ίσως η εξέλιξη της ιστορίας να ήταν σήμερα διαφορετική. Εν τέλει, η ήττα του ΕΛΑΣ τον Δεκέμβρη οδήγησε στη Βάρκιζα. Τότε αποστρατεύθηκαν και οι δυνάμεις του ΕΔΕΣ.
Ο Ναπολέων Ζέρβας από το 1945 ασχολήθηκε με την πολιτική. Στις 15 Φεβρουαρίου του 1945 ο Ζέρβας θα πολιτευτεί και θα ιδρύσει το Εθνικόν Κόμμα Ελλάδος (ΕΚΕ). Στις εκλογές της 31 Μαρτίου 1946 το ΕΚΕ εξέλεξε 22 βουλευτές. Στις εκλογές της 5ης Μαρτίου 1950 το ΕΚΕ πήρε το 3,65% κ εξέλεξε 7 βουλευτές.
Στις εκλογές του 1952, ενώ το ΕΚΕ είχε ενσωματωθεί στο κόμμα των Φιλελευθέρων, ο Ζερβας δεν κατόρθωσε να εκλεγεί βουλευτής. Διετέλεσε 4 φορές υπουργός, άνευ Χαρτοφυλακίου, Δημόσιας Τάξεως, Δημοσίων Έργων και Εμπορικής Ναυτιλίας. Συνοψίζοντας, μπορούμε να πούμε ότι ο Ναπολέων Ζέρβας ήταν μιά έντονη και ενδιαφέρουσα προσωπικότητα. Εξαίρετος και έμπειρος στρατιωτικός, με πολλές διακρίσεις στα πεδία των μαχών. Απόγειο της προσωπικής του δόξας αποτέλεσε η εποποιία του ΕΔΕΣ την περίοδο 1941-1944.
Στην πολιτική δεν κατάφερε πολλά πράγματα. Ο φίλος και στενός συνεργάτης του, Ηρακλής Πετιμεζάς, σε ένα άρθρο του στην εφημερίδα «Ακρόπολη» είχε σκιαγραφήσει την προσωπικότητα του στρατηγού. Παρουσιάζω ένα μέρος του, που κατά την γνώμη μου συνοψίζει σε λίγες γραμμές το πορτραίτο του Ναπολέοντα Ζέρβα: «... Ο Ζέρβας ήταν άνθρωπος των δυσχερών ωρών και των ανωμάλων περιστάσεων. Όπως και οι περισσότεροι από τους τότε αντιστασιακούς που αναδείχτηκαν. Δεν ήταν άνθρωπος για τα συνηθισμένα έργα, για τα λημνάζοντα ύδατα της ρουτίνας και ομαλότητας. Μέσα στα μεγάλα κύματα των τρικυμισμένων εποχών βρισκόταν στο στοιχείο του. Ήταν ο δυναμικότερος στρατιωτικός του 1941 και ο ικανότερος για τις χαλεπές ημέρες που πλησίαζαν και στις οποίες διακρίθηκαν όλοι όσοι πραγματικά τότε κάτι άξιζαν. Αυτός ήταν ο Ζέρβας...».
Περισσότερες πληροφορίες για τον Ναπολέων Ζέρβα ΕΔΩ
Σπύρος Μαρινάτος, ήταν Έλληνας αρχαιολόγος και ακαδημαϊκός με σπουδαία ανασκαφική δραστηριότητα
Σπυρίδων Μαρινάτος
Ο Σπύρος Μαρινάτος ήταν Έλληνας αρχαιολόγος και ακαδημαϊκός με σπουδαία ανασκαφική δραστηριότητα. (Ληξούρι, 4 Νοεμβρίου 1901 - Ακρωτήρι Θήρας, 1 Οκτωβρίου 1974)
Ο Σ. Μαρινάτος γεννήθηκε στο Ληξούρι της Κεφαλλονιάς στις 4 Νοεμβρίου του 1901 και πέθανε στον χώρο του ανασκαφών του προϊστορικού οικισμού του Ακρωτηρίου της Σαντορίνης την 1 Οκτωβρίου του 1974. Σπούδασε αρχαιολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, από όπου αποφοίτησε το 1921. Το 1925 διορίστηκε Έφορος Αρχαιοτήτων Κρήτης. Κατά την περίοδο 1927-1929 έφυγε για μετεκπαίδευση στη Γερμανία.
Την περίοδο 1937-1939 ήταν διευθυντής Αρχαιοτήτων και Ιστορικών Μνημείων του Υπουργείου Παιδείας. Το 1939 εκλέχθηκε τακτικός καθηγητής της Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το 1955 εκλέχθηκε τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Την περίοδο 1955-1958 διετέλεσε για δεύτερη φορά διευθυντής Αρχαιοτήτων και Ιστορικών Μνημείων του Υπουργείου Παιδείας. Το 1958 εκλέχθηκε πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1967 ανέλαβε τη Γενική Επιθεώρηση Αρχαιοτήτων.
Κατά την περίοδο 1967-1974 πραγματοποίησε ανασκαφές στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης.
Το Σεπτέμβριο του 1967, στην αίθουσα διαλέξεων της ΕΣΗΕΑ, ο Σπ. Μαρινάτος έκανε μία ιστορική ανακοίνωση για το ανασκαφικό του έργο στη νήσο Θήρα:
"...Απεδείχθη ότι ευρισκόμεθα ενώπιον μεγάλου συγκροτήματος το οποίον περισσότερον φαίνεται να είναι ανάκτορον. Τα δωμάτια είναι πλήρη παντός είδους αρχαιοτήτων. Αφθονωτάτη είναι η ζωγραφική κεραμική. Ευρέθησαν σαφή ίχνη μεγάλου σεισμού, ο οποίος κατέρριψε τα οικοδομήματα προτού αρχίση η βροχή της κισήρεως και της τέφρας...".
Σύμφωνα με τον καθηγητή, τα ευρήματα (ανάκτορο μινωικής εποχής) επιβεβαιώνουν τη θεωρία του ότι ο μινωικός πολιτισμός καταστράφηκε το 1500 π.Χ., από γιγαντιαία έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας. Ο Σπ. Μαρινάτος οραματιζόταν να δημιουργήσει "ένα πρωτότυπον μουσείον-ανασκαφή όπου ο επισκέπτης θα βλέπη μίαν προϊστορικήν Πομπηίαν, όπως ήτο κατά την στιγμήν οπότε αποτόμως εκόπη το νήμα της ζωής της, κάποτε πέριξ του 1500 π.Χ.".
Την 1η Οκτωβρίου του 1974, ο Σπυρίδων Μαρινάτος πέθανε σε δυστύχημα στη λεγόμενη «Τριγωνική Πλατεία», στον χώρο των ανασκαφών του προϊστορικού οικισμού του Ακρωτηρίου.
Ο Σπύρος Μαρινάτος κηδεύθηκε αρχικά, όπως επιθυμούσε, στον χώρο του Συγκροτήματος Δ, στον προϊστορικό οικισμό του Ακρωτηρίου της Σαντορίνης και έμεινε εκεί μέχρι το 2005. Στη συνέχεια, όμως, μεταφέρθηκε πλησίον του φυλακίου στη νότια (κεντρική) είσοδο του αρχαιολογικού χώρου, αλλά αναμένεται στο μέλλον να μεταφερθεί σε μνημείο που θα χτιστεί προς τιμή του σε άλλη κοντινή θέση.
Η χήρα του Μαρινάτου, Αιμιλία, απεβίωσε στις 17 Δεκεμβρίου 1997, είκοσι τρία χρόνια μετά το θάνατο του αρχαιολόγου.
Ανασκαφική δραστηριότητα
Το 1927 αποκάλυψε είσοδο προϊστορικού σπηλαίου κοντά στο χωριό Ελένες Αμαρίου του Νομού Ρεθύμνου, το οποίο έγινε γνωστό ως τρύπα του Μαργελέ. Το βάθος του είναι ανεξερεύνητο ακόμα.
Το 1932, οι ανασκαφές του Σπύρου Μαρινάτου στην Αμνισό της Κρήτης έφεραν στο φως μινωική έπαυλη της Μεσομινωικής ΙΙΙ περιόδου με θαυμάσιες τοιχογραφίες. Κατά την διάρκεια των ανασκαφών βρήκε ηφαιστειακό υλικό σε μινωικά στρώματα, πράγμα που τον οδήγησε στην άποψη ότι ο Μινωικός πολιτισμός πρέπει να καταστράφηκε από την ηφαιστειακή έκρηξη της Θήρας. Την θεωρία αυτή την δημοσίευσε το 1939.
Αυτό τον οδήγησε το 1967 στην μεγάλη ανακάλυψη του προϊστορικού οικισμού στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης, αν και τελικά, με βάση τις πρόσφατες χρονολογήσεις της Μινωικής έκρηξης, η θεωρία του περί της εκρήξεως αποδείχτηκε εσφαλμένη.
Το 1934 έφερε στο φως μεγάλο oίκημα του τέλους της Μεσομινωικής περιόδου στην περιοχή του Αποδούλου, στον Νομό Ρεθύμνου.
Το 1934, κοντά στο χωριό Μονοπολάτα της Κεφαλλονιάς, ανακάλυψε Μυκηναικό Νεκροταφείο (1300 - 1100 π.Χ.) με πλήθος πήλινων και χάλκινων αντικειμένων καθώς και μια σαρκοφάγο.
Το 1963 έκανε ανασκαφές στο νησάκι που βρίσκεται μέσα στην υπόγεια λίμνη της Μελισσάνης στην Κεφαλλονιά, όπου ανακάλυψε ιερό αφιερωμένο στον θεό Πάνα καθώς και κεραμική του 3ου και 4ου αιώνα π.Χ., όπως ειδώλιο του Πάνα, λυχνάρια και πλάκες με ανάγλυφη γυναικεία μορφή και με πομπή νυμφών.
Κατά την περίοδο 1967-1974 πραγματοποιεί ανασκαφές στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης, όπου ήρθε στο φως μια ολόκληρη πόλη της Υστεροκυκλαδικής Ι περιόδου, θαμένη κάτω από τα ηφαιστειακά υλικά. Ο Σπύρος Μαρινάτος υποστήριξε ότι η Σαντορίνη ήταν η χαμένη Ατλαντίδα που αναφέρει ο Πλάτων.
Η τυχαία εύρεση το 1969 ενός τάφου στη θέση Τσέπι Μαραθώνος οδήγησε τον Σπύρο Μαρινάτο στην αποκάλυψη μεγάλου μέρους προϊστορικού νεκροταφείου και στην ανασκαφή κατά την περίοδο 1970-1973 27 τάφων.
Άλλες περιοχές στις οποίες ο Σπύρος Μαρινάτος είχε ανασκαφική δραστηριότητα ήταν:
• Οι αρχαιολογικοί χώροι της Αμφιγενείας και της Περιστεριάς στη Μεσσηνία. Ευρήματα από τις ανασκαφές στεγάζονται στο αρχαιολογικό μουσείο Χώρας.
• Τα ερείπια της Κράνης και οι τάφοι της Λειβαθώς στην Κεφαλλονιά.
• Οι Αρχάνες της Κρήτης (μικρή ανασκαφική δραστηριότητα)
Σπυρίδων Μαρινάτος και Δικτατορία των Συνταγματαρχών
Ο Σπύρος Μαρινάτος είχε κατηγορηθεί ως θιασώτης της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών. Σε πανηγυρικό λόγο, μάλιστα, που εκφώνησε στις 2 Μαΐου 1968 ανέφερε ανάμεσα σε άλλα: «Σήμερον εορτάζομεν μίαν νέαν επέτειον εις την δολιχοδρομίαν του Ελληνικού Εθνους, του παλαιοτέρου ιστορικού έθνους επί του εδάφους της Ευρώπης και ενός εκ των δύο ή τριών παλαιοτάτων εθνών επί του πλανήτου. Είναι η επέτειος της 21ης Απριλίου». Με απόφαση του Αρχαιολογικού Συμβουλίου, του οποίου είχε οριστεί πρόεδρος από τη Χούντα, είχε τεθεί σε διαθεσιμότητα ο Μανόλης Χατζηδάκης.
Ενδεικτική εργογραφία
Μαρινάτος, Σπ.: «Επιγραφή εις Βριτομάρπιν εκ Χερσονήσου», ΑΔ 9, 1924
Μαρινάτος, Σπ.: «Γοργόνες - Γοργόνεια», ΑΕ 1927-1928, 7-41
Μαρινάτος, Σπ.: «Ευμάθιος ο Φιλοκαλής, τελευταίος στρατηγός του βυζαντινού θέματος της Κρήτης», ΕΕΒΣ 7, 1930
Μαρινάτος, Σπ.: «ΑΙ ΠΕΡΙΦΗΜΟΙ ΚΡΗΤΙΚΑΙ ΚΥΝΕΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΟΣ», περιοδικό Κυνηγετικά Νέα, Μάρτιος 1933
Μαρινάτος, Σπ.: «Παγκαλοχώρι», ΑΔ 15, (1933-35)
Μαρινάτος, Σπ.: "The Volcanic Destruction on Minoan Crete", Antiquity 425:39, 1939
Μαρινάτος, Σπ.: Περί τους νέους βασιλικούς τάφους των Μυκηνών, Γέρας Αντωνίου Κεραμοπούλλου, Αθήνα 1953
Μαρινάτος, Σπ.: Θερμοπύλαι, Αθήνα 1955
Μαρινάτος, Σπ.: «Εργασίαι εν Βαθυπέτρω, Αρχάναις και Ιδαίω Άντρω», ΠΑΕ 1956, 223-225
Marinatos, Sp.: "Kleidung, Haar und Barttracht", ArchHom I,A,B, 1967
Μαρινάτος, Σπ.: «ΑΝΑΣΚΑΦΑΙ ΜΑΡΑΘΩΝΟΣ», Πρακτικά της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, 1970
Μαρινάτος, Σπ.: «ΜΑΡΑΘΩΝ», Πρακτικά της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, 1971
Μαρινάτος, Σπ.: Θησαυροί της Θήρας, Έκδοση Εμπορικής Τράπεζας της Ελλάδος, Αθήνα 1972
Marinatos, Sp., Hirmer M.: "Kreta, Thera und das Mykenische Hellas", Μόναχο 1973
Μαρινάτος, Σπ.: Ανασκαφαί Θήρας VI (1972), Αρχαιολογική Εταιρεία, Αθήνα 1974
Μαρινάτος, Σπ.: Ανασκαφαί Θήρας VII (1973), Αρχαιολογική Εταιρεία, Αθήνα 1976
Περισσότερα Άρθρα...
- Κώστας Τσάκωνας ήταν ηθοποιός του θεάτρου, του κινηματογράφου και της τηλεόρασης, περισσότερο γνωστός από τις κωμικές ταινίες του
- Γιάννης Καλαμίτσης, ήταν Έλληνας θεατρικός συγγραφέας της επιθεώρησης, στιχουργός και παραγωγός του ραδιοφώνου
- Ανδρέας Κάλβος, ήταν ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές, του οποίου δεν υπάρχει γνωστή απεικόνιση
- Αιμίλιος Βεάκης, από τους μεγαλύτερους έλληνες ηθοποιούς, διακρίθηκε στους Βαλκανικούς Πολέμους, έλαβε μέρος στην Αντίσταση την Κατοχή ως μέλος του ΕΑΜ, αλλά αργότερα δέχτηκε διώξεις λόγω των αριστερών του πεποιθήσεων